Urumçi, Çin'in Şincan - Türkiye'de daha yaygın adı ile Doğu Türkistan - eyaletinin başkentidir. Bu kentte - ve eyalette - nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturan Çin vatandaşı Uygurlar yaşıyorlar.Şincan'ın veya Doğu Türkistan'ın Çin'in huzursuz bir b"lgesi olduğu, Uygurlar arasında bağımsızlık isteyen unsurların zaman zaman başkaldırdığı, b"lgede çatışmaların cereyan ettiği ve genelde b"lge halkının baskılardan şikayet ettiği biliniyor.Çin makamlarına g"re Şincan'da "ayrılıkçı" güçler "ter"rist" eylemlere başvurmakta ve hükümeti gereken "nlemleri almaya zorlamaktadır.Bu ""nlemler" nedeni ile, Çin'in Şincan'da yabancıları pek g"rmek istemediği doğrudur. Ama Urumçi, sanıldığı gibi, yasak bir b"lge değildir. Çin Başbakanı'nın dünkü "davet"i, herhalde bu konudaki kuşkuları gidermeyi amaçlıyordu...* * * BAŞBAKAN Zhu'nun Türkiye ziyareti ile iki ülke arasında giderek gelişen ilişkiler çerçevesinde yeni "nemli bir adım atıldı. Gerçekten Türkiye ile Çin arasında ticaretten kültüre, turizmden teknolojiye kadar ilişkilerde "nemli bir gelişme var. Zhu'nun da dün belirttiği gibi ticaret hacmi 1.2 milyar doları buldu; yatırımdan müteahhitlik hizmetlerine kadar çeşitli yeni projeler hazırlanıyor; yakında Çin'den büyük bir turizm akını başlıyor...Başbakan Ecevit'in geçen gün dediği gibi, Çin Türkiye'nin "çok boyutlu dış politikasında" "nemli bir yer alıyor. Tabii bunu diğer boyutlara bir "alternatif" olarak algılamamak lazım. "Çin boyutu" herhalde "nümüzdeki yıllarda Türkiye'nin dış ilişkilerinde "nemli bir "ek" unsur oluşturacak...* * *TšRKİYE ile Çin arasında direkt bir anlaşmazlığın bulunmaması, işbirliğinin güçlenmesini kolaylaştıracak bir fakt"r. Ne var ki, "Doğu Türkistan meselesi" - resmi temaslarda ve ilişkilerde bir sorun sayılmamakla beraber - sıkıntı yaratıyor. Nitekim Zhu'nun ziyaretinde bu sıkıntı ("zellikle Ankara'daki bir g"steri sırasında) yaşandı.Resmi g"rüşmelerde gerek Türk, gerekse Çin tarafı bilinen tutumu sergiledi. Başbakan Ecevit, basın toplantısında da, Türkiye'nin Çin'in toprak bütünlüğünü esas aldığını ve her türlü ter"rizme karşı olduğunu belirtti. Aslında bu Ankara'nın savunduğu genel ilkelerdir. (Aynı tavır, Çeçenistan meselesinde de g"sterildi). Kaldı ki, Türkiye kendisini direkt ilgilendiren sorunlar nedeni ile (Güneydoğu ve Kuzey Irak gibi) bu prensipleri savunmak durumundadır.Çin'le (Başbakan'ın deyişi ile) "güçlendirilmiş partnerlik" Türkiye'nin çıkarlarına uygun bir "real - politika"nın gereğidir. ™te yandan Doğu Türkistan konusunda kamuoyunda duyulan hassasiyetin sergilenmesi doğaldır. Ama bu, ilişkilerin gelişmesine engel olmamalıdır. Dün Başbakan Zhu'nun "Urumçi'yi de ziyaret edebilirsiniz" s"zü, dostluk havası içinde, bu konudaki hassasiyetin de daha iyi dikkate alınabileceğini g"steriyor... skohen@milliyet.com.tr Çin Başbakanı Zhu Rongji dün Türkiye ziyaretinin son gününde İstanbul'da Dış Ekonomik İlişkiler Derneği DEİK'in düzenlediği çalışma yemeğindeki konuşmasını, toplantıya katılan işadamlarını Çin'i ziyarete davet ederek bitirirken "Urumçi'ye de gelebilirsiniz" deyince bir alkış koptu. Bazı masalarda Çin liderinin Urumçi'den bu şekilde s"z etmesinin hayret uyandırdığı, "gerçekten bu mümkün mü?" gibi soruların sorulduğu g"rüldü...
