Yeltsin'in dertleri...

       SORU Moskova basınında iri başlıklarla soruluyor, siyasi ve akademik çevrelerde hararetle tartışılıyor: "Endonezya senaryosu, Rusya'da da tekrarlanabilir mi?"
Yani ekonomik, siyasal ve sosyal sıkıntıların yol açtığı hoşnutsuzluk ve huzursuzluk, Endonezya'da Başkan Suharto'yu istifaya zorladığı gibi, Rusya'da da Boris Yeltsin'i iktidarı bırakmaya sevkedebilir mi?
Bu benzetmenin bizzat Ruslar tarafından yapılması ilginç. Gerçi ilk bakışta, Endonezya ile Rusya'daki şartlarda bazı benzerlikler görünebilir; ama aralarında "Endonezya senaryosu"nun burada tekrarı olasılığına yer vermeyen, önemli farklar da var.
Ama buna rağmen, konu Moskova'da ciddi ciddi tartışılıyor. Örneğin Stratejik İncelemeler Merkezi Başkanı Andrei Piontkovski, "hiçbir olasılığı gözden uzak tutmam" diyor ve ekliyor: "1917'de de kimse ihtilal ihtimalini düşünmüyordu"... Rus Bağımsız Sendikalar Federasyonu Başkanı Mihail Şmakov'a göre de "Rusya, Endonezya senaryosundan muaf tutulamaz ve bunun imkansız olduğunu söyleyenler sorumsuz beyanlarda bulunuyorlar"...
Buna karşılık, Rusya'da Endonezya tipi bir hareket beklenemeyeceğini ve her şeye rağmen bu ülkenin daha değişik bir yapıya sahip olduğunu savunanlar da var. Rus Bilim Akademisi Siyasal İncelemeler Enstitüsü'nden Prof. Boris Kagarlitski'nin belirttiği gibi, Rusya daha demokratik, daha istikrarlı bir ülkedir. Burada ordu politik bir rol oynamıyor. Yeltsin ve başbakanlığa getirdiği Sergei Kiriyenko, sorunlara demokratik yollardan çözüm arıyor ve halk da bunun böyle devam etmesini istiyor...
* * *
RUSLARIN aklına "Endonezya senaryosunun gelmesinin nedeni, birikmiş sorunlara ek olarak, son günlerde bazı yeni sıkıntıların patlak vermesidir.
Bunlardan biri Sibirya'da, maden işçilerinin sürdürdüğü ve ülke ekonomisini sarsan direniştir. Evet bu, grevin ötesinde, - onbinlerce işçinin tren raylarının üzerinde oturarak veya yatarak sergilediği - etkin bir direnme hareketidir. Sebep ise, bu işçilerin, ülkedeki diğer yüzbinlerce emekçi gibi, maaşlarını alamamasıdır. Öyleleri var ki, bir yıldır ücretlerinin yüzünü göremiyor! Bunun da nedeni, devletin kamu sektöründe çalışanlara doğru dürüst paralarını ödeyemeyecek durumda olmasıdır. Hükümet, şu anda nispeten düşük olan enflasyonu körüklememe politikasının faturasını, bir bakıma kamu işçilerine çıkartmış oluyor... Bu borçlarını (bir milyon dolar) ödemek için para basmak istemiyor, başka yollardan da borçlanmaya gidemiyor, vergi gelirini artıramıyor...
Sibirya'daki direnişin yankıları Moskova'dan Sen Petersburg'a kadar büyük merkezlerde de duyuluyor. Gerçi buralarda sokaklara dökülme olayı yok, ama çalışanlardan, öğrencilerden, aydınlardan sempati ve destek ifadeleri var. En azından şimdilik, Moskova'da Cakarta'daki gibi bir "sokak hareketi" beklenmiyor.
Ama Yeltsin'in bu durum karşısında epey sıkıştığı ve sıkıldığı belli. Dün de belirttiğimiz gibi, sağlık açısından "formda" sayılır, ama siyasal bakımdan durumu parlak değil...
* * *
YELTSİN'in şu andaki dertleri saymakla bitmez. "Duma"da (meclis) Komünistler, diğer partilerin desteği ile, Yeltsin'i alaşağı etme hazırlığı içinde. Yeltsin'in kendi partisi ve siyasal tabanı olmadığı için "Duma" ile başı belada... Son günlerde Rusya mali bir krizin içine girdi. Borsa düşüşte. Ruble devalüasyon baskısı altında. Yabancı yatırımlar durmuş gibi. Yerli yatırımcılar (büyük servet yapmış "Baronlar") dış ülkelerde iş yapmayı yeğliyor...
Tabii bütün bunlara "birikmiş" sorunları da eklemek gerek: Rusya - Avrupa Kalkınma Bankası'nın son raporuna göre - yolsuzlukların en büyük ve yaygın olduğu ülkedir. Rüşvet her düzeyde (günlük yaşamda, en ufak iş için bile) revaçta... Suç oranında ise korkunç bir tırmanma var. Artık en lüks otellerin içinde bile, gasp ve saldırılar oluyor. IPI Konferansı'nda bize verilen sayılara göre Rusya'da şimdiye kadar 60 gazeteci öldürüldü! Mafyanın el atmadığı saha yok...
Rusya'da "geçiş dönemi", olumlu değişikliklerin (demokrasi, liberal ekonomi gibi) yanı sıra, bu sıkıntıları da beraber getirdi. Bu "birikmiş" sorunlar daha halledilmeden, her gün "yenileri" de geliyor.
Bu nedenle Yeltsin'in başı ciddi şekilde dertte...
Ama gene de "Endonezya senaryosu"nun Rusya'da tekrarlanmayacağı ve bu ülkenin "geçiş dönemini"ndeki sarsıntıları - büyük sıkıntılar pahasına - atlatabileceği görüşü hakim...


Yazara E-Posta: S.Kohen@milliyet.com.tr