Bizi pislikten kurtarın

Türk lirası dünyanın en kirli banknotlarından birisi. Şimdiye kadar, Merkez Bankası kâğıt paraların zamanında yenilenmesi için çeşitli tedbirler aldıysa da, büyük kupür banknotların zamanında piyasaya sürülememesi, ticari bankalarla yeterince işbirliği yapılamaması, banknot basımının pahalı olması gibi nedenlerle temiz banknot kullanamadık. Oysa, gelişmiş ülke paraları dünyanın her yerinde kullanıldığı halde, bizimkinden daha temiz ve sağlam.
Bu yıl sonunda kullanmaya başlayacağımız yeni Türk liraları tedavüle çıkarken, Merkez Bankası bizi bu pis, mikrop yuvası kâğıt paralardan kurtarabilir. Bunu gerçekleştirmek için önceki yazımda çeşitli tedbirler önermiştim. Bunlar arasında, "emisyon yönetim masası" oluşturulması, iyi bir yedek banknot deposu hazırlanması, Merkez Bankası ve bankaların yeni para sayma makineleri alması, büyük kupür banknotlara yönelinmesi gibi öneriler vardı.
Bu önerilere ilaveten aşağıdaki tedbirlerin alınması da düşünülmelidir:
a) Banknot Matbaası özelleştirilirse, para basım maliyetleri düşer ve aynı masrafla daha çok banknot satılabilir.
b) Anlaşıldığı kadarıyla, Merkez Bankası yıl sonunda mevcut banknotların kalıplarını kullanarak, sadece 6 sıfırı silmek suretiyle kolayca yeni Türk lirasını piyasaya sürecek. Böylece, gelecek yıl yeni banknot tasarımları yapılabilecek. Bu tasarımlar sırasında, içine plastik karıştırılmış daha mukavemetli para kâğıdı kullanılmalıdır.
c) Her kupürde aynı kâğıdı kullanıyoruz. Şimdi kalpazanlar küçük kupürlü parayı alıp, mürekkebini silerek üstüne büyük kupürlü baskı yapıyorlar. Böylece, bu paranın sahte olduğu anlaşılamıyor. Belki de, halen tonlarca sahte banknot kullanıyoruz. Dolar ve euro bilgisayar destekli güvenlik unsurları kullanıyor. Biz de mutlaka bu güvenlik tedbirlerini almalıyız.
d) Merkez Bankası ve Bankalar Birliği işbirliği yaparak mali sistemdeki para dağıtım işlemini tek elden yapabilirler. Halen, her banka kendi taşıma sistemini kuruyor ve çok pahalı bir operasyon gerçekleştiriyor. Bu işi bütün dünyada özel şirketler yapıyor. Biz de bir veya birkaç özel şirkete bu işi yaptırmalıyız. Örnekler gelişmiş ülkelerde hazırdır.
e) Merkez Bankası yine Bankalar Birliği ile işbirliği yaparak büyük şehirlerde "para sayım merkezleri" kurabilir. Buraların masrafları tek elden yapılır ve taşıma hizmetleri tek merkeze yönlendirilir. Ticari bankalar bu işbirliğine yanaşmazlarsa, Merkez Bankası bunu tek başına yapmalıdır.
f) Fersudeye ayrılmamış fakat hatalı basım nedeniyle iptal edilmesi gereken banknotlar kıyılarak gelişmiş ülkelerde olduğu gibi sıkıştırılmış bloklar halinde piyasaya sürülüp, ilave gelir elde edilebilir. Amaç, bir banknotun maliyet değerini düşürmektir. Halen, Merkez Bankası'nda bir banknotun kaça mal olduğu hesaplanmıyor. Çünkü, ekmek elden su gölden. Merkez Bankası bütçesiz harcama yapıyor. Bu hesaplar mutlaka yapılmalıdır.
***
Şimdiye kadar, mikroplu para kullanmaktan kurtulamadık. Bunda bütün yönetimler kusurlu. Bizi bundan kurtarın. Şimdi, tam zamanı.