Zeynep Aktaş

Rusya’nın Ukrayna’nın topraklarına girdiği perşembe günü borsa adeta çöktü. Rus askerinin başkent Kiev’in kapısına dayandığı ikinci gün ise yükseldi. Piyasaların risk algısı hızlı değişiyor.

Piyasalarda oynaklıkların arttığı bir dönemden geçiyoruz. Rusya ile Ukrayna arasındaki krizle birlikte gerilim hızlı tırmansa da değişimler de aynı hızda yaşandı. Rus askerinin Ukrayna topraklarına girdiği gün BIST 100 Endeksi yüzde 8.16 geriledi. Başkenti Kiev’in etrafının çevrildiği cuma günü ise endeks yüzde 5.46 oranında yükselirken haftayı 1.952 puandan kapattı. Son gün çıkışıyla endeksin haftalık kaybı yüzde 3.94 oldu.

Dalgalanma sadece borsalarda değil emtia fiyatlarında da gözlendi. Brent petrolün varil fiyatı 105 dolara kadar çıkarken sonrasında 98.1 dolara geriledi. Gram altın 936 TL’ye kadar yükseldi. Ardından 845 TL’ye çekildi. Rusya’nın Ukrayna topraklarına girmesi yatırımcının risk algısında gelgitlere yol açtı.

Ne kadar sürer?

Rusya’nın Ukrayna topraklarındaki işgalin sınırlı kalması ve bir hafta içerisinde sıcak gündemden düşmesi bekleniyor. Kuşkusuz artçıları devam edecektir. Bununla birlikte piyasalar jeopolitik riskleri daha sakin karşılayacak bir zeminin oluşması bekleniyor.

Neler yaşanır?

1- Putin’in ana hedeflerinden biri Batı’ya yönelmiş bir Ukrayna yönetimi yerine Rusya yanlısı bir yönetimin iş başına gelmesi.

2- ABD ve Batı ülkelerinin tepkisi yaptırım listesi açıklamakla sınırlı kaldı. Askeri ve ekonomik kaygılar mevcut pasif tavrın süreceği beklentisini güçlendiriyor.

Yatırımcılar altına yöneliyor. Gram altın son bir haftada yüzde 4.4 değer kazandı. Gram altının getirisi son 15 yılda yüzde 471, son 10 yılda yüzde 754 ve son 20 yılda yüzde 6.290 oldu

Altına talep güçleniyor. Dolar kuru son bir haftada yüzde 1.14 yükselerek 13.65 olmasına rağmen altının onsunun 1.898 dolara yükselmesi gram altının fiyatında yükselişi beraberinde getirdi. Bir haftada yüzde 4.4 değerlenen gram altın, son beş yılda yüzde 471 arttı. Gram altının son 10 yıldaki getirisi yüzde 754 ve 20 yıldaki getirisi yüzde 6.290 oldu.

Asya’dan güçlü talep

Gelişmelere baktığımızda Dünya Altın Konseyi verilerine göre Hindistan’da mücevher talebi geçen sene 611 tona ulaştı. Çin’de ise bu rakam yüzde 63 artarak 675 tona yükseldi. Altına dayalı yatırım fonları sekiz yılın en büyük çıkışını gerçekleştirmesine rağmen sadece bu iki ülkede 556 tonluk alımlar 2021’deki düşüşü dengeledi. Hindistan’da altın ithalatı geçen sene düğün ve kutlamaların yeniden başlamasıyla ikiye katlandı. Öte yandan Goldman Sachs stratejistleri 8 Şubat’ta, altının ABD'de faizlerin arttığı dönemde iyi performans gösterdiğini belirterek 2022 sonunda altın fiyatlarının 2.150 dolara ulaşacağını düşündüklerini söyledi.

Altını aşan hisseler

Son 20 yılda altın yüzde 6.290 çıkış gerçekleştirmesine rağmen borsada onu geçen şirketlerin de olduğunu not etmek gerekiyor. Son 20 yılda endekste ağırlığı en yüksek firmalardan Ereğli Demir Çelik yüzde 33.802, Ford Otosan yüzde 35.715 ve Şişe Cam yüzde 8.569 prim yaptı. Kârlı, büyüyen, temettü ödeyen şirketlerin hisselerinde uzun vadede yüksek getiriler gözleniyor.

Bilançolarda büyüme ve kârlılıkta öne çıkanlar

Borsada işlem gören şirketler pandemiye, tedarik zincirindeki aksamalara, artan maliyetlere rağmen güçlü kârlar elde etti. Özellikle ihracat yapan ya da döviz bazlı geliri olan şirketlerin bilançolarında büyümeler yüksek. Bilançosu açıklanan 58 şirketin toplam kârı 2020 yılında 48 milyar iken 2021 yılında 122 milyar liraya yükseldi. Artış, yüzde 36.08 olan 2021 enflasyonunun üzerinde gerçekleşti. Borsada piyasa değeri en yüksek şirket olan Ereğli Demir Çelik, 2021 yılında 15,5 milyar TL kâr, 68,2 milyar TL net satış geliri açıkladı. Şirket kârını yüzde 369 oranında artırırken satış artışı yüzde 112 oranında gerçekleşti. Esas faaliyet gelirlerini artırmayı başaran firma enflasyonun üzerinde büyüdü. Ereğli Demir Çelik’in mevcut potansiyeli borsa endeksinin üzerinde bir performans gösteriyor. Yüksek temettü ödeme potansiyeli temettü yatırımcılarının da takip etmesine olanak veriyor.

1 milyarı aşanlar

Borsada bilançosu açıklanan 58 şirketten 18’inin kârı 1 milyar TL’nin üzerinde. Listeye giren şirketler şunlar: Ereğli Demir Çelik, İş Bankası, Garanti Bankası, Akbank, Yapı ve Kredi Bankası, Şişe Cam, İskenderun Demir Çelik, QNB Finansbank, Tofaş Oto. Fabrika, Arçelik, Reysaş GMYO, İş GMYO, Ziraat GMYO, İş Y. Men. Değ., TSKB, Akfen GMYO, Türkiye Sigorta ve Otokar. Söz konusu firmalar 1 milyar TL’nin üzerinde kâr açıkladı.

Verilerin önemi

Şirketlerin yıllık finansal verileri bir yıl boyunca gerçekleştirdikleri faaliyetlerin mali fotoğrafını ortaya koyar. Firmaların faaliyet seyirleri bu tablolarla takip edilir. Şirketlerin yıllık olarak kâr edebilmeleri ve bu kârı dağıtmaları yatırımcıların kâr payı almalarını sağlar. İşte bu nedenle yıllık bilançolar ara bilançolardan daha fazla önem taşır.

Kâr dağıtım oranları

Borsada 469 şirket işlem görüyor. Sadece 45 şirket istikrarlı olarak kâr dağıtımında bulunması ister istemez yatırımcıları da etkilemekte. Daha fazla şirketin nakit temettü ödemesi, ödedikleri kâr paylarını enflasyon oranında artırmaları beraberinde daha fazla yatırımcının da bu alana yönelmesini sağlayacaktır.

Borsada turizm, enerji ve banka hisseleri hareketli. Yılbaşından bu yana bankalar yüzde 9, elektrik hisseleri yüzde 11, turizm hisseleri yüzde 13 değer kazandı. Öne çıkan sektörler son bir haftada pozitif seyrini sürdürüyor. Emtia fiyatları yükselişte.

Piyasalarda küresel bazda yaşanan dalgalanmalar Borsa İstanbul’da da etkisini sürdürüyor. BIST 100 Endeksi 2000 sınırının hemen altında hareket ediyor.

Yeni bilançolar açıklanıyor. Emtia fiyatlarında yükselişler gözleniyor. Petrol fiyatı yedi yılın en yüksek seviyesine tırmandı. Brent petrol yılbaşından bu yana yüzde 19 yükseldi. Demir cevheri fiyatları bir haftada yüzde 5 artarken bakır yüzde 4 yükseldi. Emtia fiyatlarındaki yükseliş küresel bazda enflasyon olarak yaygınlık etkisini gösteriyor. Borsaya baktığımızda ise kısa vadede ortalamalara takıldı. Bilanço sezonu ve hisse bazlı hareketler daha fazla görülecek. Borsadaki fiyatlar için önemli gösterge sinyali oluşturan hareketli ortalamalar gelecek öngörüsünü de ortaya koyuyor. Sekiz günlük ortalama çok kısa vadede trend göstergesi oluştururken 20 günlük ortalama kısa vade, 50 günlük ortalama orta vade, 100 ve 200 günlük ortalamalar ise uzun vadeli ortalamalar olarak değerlendirilmeli.

Endekste durum

BIST 100 Endeksi 8 ve 20 günlük ortalamanın altına kaydı. Orta vadeli trend çizgisine de gelinmiş durumda. 50 günlük ortalama aşağı kırılırsa hareket bandı 1.900-1.800 aralığına inecek. Endeks 1.929’un üzerinde tutunursa bilanço dönemi tamamlanıncaya kadar 1.900-2.000 bandı içerisinde bir süre yatay hareket edebilir. Güçlü bir hareketten söz edebilmek için 2000’in üzerinde hacimli bir hareket görmek gerekiyor.

HİSSE SENEDİ ALIRKEN

1- Finansal risk düşük olmalı.

Borsadaki oynaklığın azalması kurumsal yerli yatırımcı tabanının güçlenmesine bağlı. Piyasalardaki sığ ve yüksek oynaklıklar yatırımcı mağduriyetlerini beraberinde getiriyor.

Borsa İstanbul’da yaşanan volatil hareketler gözlerin kurumsal yabancı ve yerli yatırımcılara dönmesine neden oldu. Yabancı yatırımcıların borsadaki payı yüzde 40.34 oranında ve azalmaya devam ediyor. Yabancıların Ocak 2020’de yüzde 60’larda olan payı sürekli düşüş kaydediyor. Buna bağlı olarak yabancıların ağırlıkta olduğu hisse senetlerinin fiyat hareketlerinde baskı devam ediyor. Özellikle Borsa 50 Endeksi'nde yer alan hisse senetlerinde yükselişler sınırlı kalmakta. Yabancı kurumsal yatırımcıların yerini ise yerli kurumsal yatırımcılar ve bireysel yatırımcılar dolduruyor.

Yerli kurumsal yatırımcıların borsadaki payı yükseliyor. Yatırım fonlarındaki hisse senedi oranı 2020 yılı başında yüzde 4 iken şimdilerde yüzde 12.56’ya çıkmış durumda. Emeklilik fonlarına bakıldığında hisse senedi oranı yüzde 13.24 seviyesinde bulunuyor. Yatırım fonlarının toplam büyüklüğü 309 milyar TL. Emeklilik fonlarının büyüklüğü ise 236 milyar TL. Ancak toplam 545 milyar TL’lik büyüklüğün yüzde 12.5’i borsada bulunuyor. Bu oranın en az yüzde 30’lar seviyesine gelmesi gerekiyor ki sermaye piyasalarında da gelişimin önü açılabilsin.

Fırsatlar

Sermaye piyasaları geliştikçe yatırımcılar için de alternatif yatırım imkânı oluşacaktır. Hem yatırımcıların kazanabilmesi hem de döviz kurları ve altın üzerindeki yığılmanın da önüne geçilmesinin yolu bu yönelimden geçiyor.

Borsa İstanbul’daki şirket sayısı 469. Bu sayı artmalı. Karlı, büyüme potansiyeli yüksek şirketlerin borsaya gelmesi yatırımcı tabanının da genişlemesini sağlayacaktır.

Borsada bireysel yatırımcılar algoritmaların neden olduğu türbülansta yol bulmaya çalışıyor. Gün içi yüksek hareket marjları ve oynaklıklara karşı temkinli olunmalı.

Borsa İstanbul’da olağandışı fiyat hareketleri yaşanıyor. Öyle ki salı günü gerçekleşen işlemlerde düşüşün yüzde 5'e ulaşmasının ardından Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi devreye girdi. Pay piyasasındaki tüm sıralarda işlemler geçici olarak durduruldu ve seans 1979 puandan kapandı. Borsada rutin kapanış yapılamadı.

Borsa endeksi perşembe günü ise 2065 puana kadar yükseldiyse de haftayı 2011 puandan tamamladı.
Bu haftanın baş aktörü ise algoritmik işlemler oldu. En basit tanımıyla algoritmik işlemleri alım satım işlemlerini insanlar yerine bilgisayarların vermesi olarak nitelendirebiliriz. Yapay zekanın devreye girdiği bu tür programlarda bilgisayarların hızlı karar verme süreci ile fiyatlarda dalgalanmalar daha sert olabilmekte. Bu durum işlem hacimlerinde ciddi artışlara yol açmakta. Veriler bu tür işlemlerin piyasada giderek arttığını gösteriyor.

Makineler karda

Algoritmik robotlar için neyin alınıp neyin satıldığının genellikle önemi yok. Getiri potansiyeli olduğu sürece iflas açıklamış şirketin payları bile alım-satıma konu olabiliyor. Bütün işlemleri risksiz getiriye odaklanan algoritmalar, Borsa İstanbul’da hacim yaratıyor. Alım ve satım yapıyor gün sonunda artıda kapatıyorlar. Bu büyük hareketlilik sırasında hisse senetlerinde gün içerisindeki dalgalanmalar artıyor. Yüksek hacimde küçük marjlarla çoklu işlemlerin gerçekleşmesi ciddi kazançları beraberinde getirebiliyor. Bu işlemler açığa satış işlemlerini de büyütüyor.

Açığa satış arttı

Günlük açığa satışlar toplam işlem hacminin yüzde 17.3’üne ulaşmış durumda. Açığa satış, ilerde fiyat düşüşü olacağı beklentisiyle ödünç alınan menkul kıymetin satılması işlemidir.

Yılın ilk ayında borsada seçici sektörlerde canlanma var. Hava yollarına ilgi güçlendi. Metal ana ve maden sektörleri de yükselişte.

Borsada sektörel hareketlilik güçlü. Bunun başında da havayolu geliyor. Geçtiğimiz yıl aralık ayında havayolu ile seyahat eden yolcu sayısı 9.5 milyon oldu. Bir önceki yılın aralık ayında ise havayoluyla seyahat eden yolcu sayısı 5 milyon seviyesindeydi. Salgından en çok etkilenen ulaştırma sektörü güçleniyor.

Ulaştırma yükseldi

Havayolu trafiğinde yaşanan artış Borsa İstanbul’da hisse senetlerine de olumlu yönde yansıdı. Borsada ulaştırma sektörü yılın ilk iki haftasında yüzde 34 değer kazandı. Türk Hava Yolları yıla 20.02 TL’den başlarken 14 Ocak itibariyle 28.20 TL’ye yükseldi. Hissedeki prim yüzde 40,96 oldu. Pegasus hisseleri ise yüzde 24.07 prim yaptı.

Hisse seçiminde 5 önemli kriter

1- Şirketin kâr ve satışları artmalı, yatırım yapmalı.

Borsa 2022 yılına hizmet sektöründe yer alan hisselerindeki hızlı yükselişle başladı. BIST Hizmetler Endeksi yılın ilk haftasında yüzde 10 arttı. Koronavirüs kaygısının sürdüğü bir ortamda sektör hisseleri 2022’nin yükselen yıldızı olabilir mi?

Kur hareketleri, piyasa oynaklıkları ve yurt dışı gelişmeler yatırım kararlarını etkilerken ana trendlere odaklananlar koronavirüsle ilgili gelişmeleri takip ediyor. Neticede ilk günkü ağırlığı olmasa da pandemiyle ilgili süreç yatırım kararlarını etkilemeye devam ediyor.

Hizmet sektörü 2020 yılında Kovid-19 salgınının ortaya çıkmasından bu yana aldığı hasarı aşabilmiş değil. Sektör hisseleri geçtiğimiz yıl ortalama yüzde 11.79 artış kaydetti. Bu oran açıklanan yüzde 36.08 oranındaki enflasyonun gerisinde bulunuyor. Ancak 2022’ye bakıldığında hızlı bir başlangıç yaşandığını görüyoruz. Sektör hisseleri yılın ilk haftasında yüzde 10.54 değer kazandı.

Ulaştırma öne çıktı

Hizmet sektöründe ulaştırma hisseleri öncü konumda bulunuyor. Sektör hisseleri yılbaşından bu yana ortalama yüzde 21.86 oranında değer kazandı. Sektörde yer alan Türk Hava Yolları yılbaşından bu yana yüzde 24.58 değer kazanırken Pegasus yüzde 18.89 prim yaptı. Perakende ticarette ise en hızlı yükseliş Bim Mağazalar ve Migros hisselerinde oldu. Bim Mağazalar yüzde 18.60 Migros da yüzde 14.71 yükseldi.

Piyasalarda gerçekleşen sert dalgalanmalarda hızlı hareket etmeye çalışan bireysel yatırımcılar hisse değiştirmeye kalktıklarında ciddi kayıplar yaşayabiliyor. Piyasalarda belirsizliğin ve oynaklığın yüksek olduğu dönemlerde gerçekleşen dalgalanmalar panikleyen yatırımcılar için büyük kayıpları beraberinde getiriyor. Yükselen enstrümanların peşinden giden yatırımcılar bu varlık fiyatlarında meydana gelen en ufak bir gerilemede panik yaşayabilmekte. Bunun neticesinde de zararlar gündeme gelebilmekte.

Oynaklıkta 5 önlem

Yatırımcıların fiyat oynaklığı arttığında şunları göz önünde bulundurmasında fayda var: