"Kadınlar belki de o komik halleriyle cazip olmadıklarını düşünüyorlar"

axcum021.jpg Kadın komedi oyuncuları konusunda sıkıntımız olmayabilir ama gerek senaryo yazımında gerek sahnede, üretim aşamasında yani esprinin, komedinin çıkış noktasında kadına rastlamak hayli güç. Gülse Birsel son dönemin bu konudaki en iyi örneği ama başka kaç kişiyi sayabiliriz ki?Kadınlarla erkekler arasında konu komikliğe gelince hem gülme hem güldürme açısından farklar ortaya çıkıyor. Bir kadın, hoşlandığı bir erkeği anlatırken yakışıklılığı, zekiliği kadar ne kadar komik olduğundan da bahsederken; komiklik, espritüellik bir kadını tarif ederken en çekici özellikler arasında yer almıyor. Erkekler kendilerini komik bulan kadınlara bayılırken bir kadın yemek sofrasında güldüren değil, gülen rolüne soyunuyor genellikle. Araştırmalar aslında erkek ve kadınların beyinlerinin espri karşısında aynı biçimde çalıştığını gösteriyor. Ama kadınların beyinlerindeki ödüllendirmeyle ilgili bölge de espri karşısında aktive oluyor. Yani kadınlar bir espri karşısında erkeklere oranla daha mutlu ve iyi hissediyorlar kendilerini. Belki de bu yüzden bazıları güldüren erkeklerin daha çok peşinden gidiyor. Yine yapılan araştırmalara göre, erkekler prostatları, penisleri, fiziksel eksiklikleriyle dalga geçen esprilere gülebiliyor. Kadınlar ise kendi fiziksel garipliklerini pek eğlenceli bulmuyor. Bu fiziksel eksiklik, gariplik durumu güldürme konusunda da etkili olabiliyor. Kadınların çoğunlukla fiziksel görünümlerine, çirkinleşmemeye verdikleri önem komik olma konusunda onları zorlayabiliyor. Ne de olsa fiziksel özellikler de komiklik unsuru olarak kullanılabiliyor. Konuştuğumuz komedyenlerin söylediklerinden anladığımıza göre erkekler mimikleri ve jestleriyle bunu rahatça kullanırken kadınlar belki de çirkinleşmemek için bu konuda rahat olamayabiliyor. Biz Türkiye'de komedi deyince akla gelebilecek bazı isimlerle bu meseleyi konuştuk. "Kadınlar güldüremez mi?", "Neden kadın stand-up'çı, komedi yazarı az çıkar?", "Sizin beğendiğiniz kadın komedyenler kimler?", "Sizi erkeklerden daha çok güldüren bir kadın oldu mu?" gibi sorular sorduk. İşte cevapları... Dünyada karikatüristlerden stand-up'çılara, mizah yazarlarına baktığımızda erkeklerin ağırlıkta olduğunu görebiliriz. Türkiye'de de durum pek farklı değil. Mesela bir kadın stand up'çıya rastlamak çok zor. Arada sırada kimileri çıkıyor ama onlar da uzun ömürlü olmuyor. "Annemin yanında ben ve Cem Yılmaz ikinci planda kalırız" Erkekler kadınlardan daha komik değil. Sadece komikliğin erkeğe daha çok yakıştığını düşünüyorum. Çünkü erkeğin doğası gereği kaba ve sert hatları durum komedisinde tezat oluşturuyor. Bu da komik oluyor. Türkiye'de çok iyi kadın komedi oyuncuları var. Binnur Kaya, Sumru Yavrucuk, Demet Akbağ, Evrim Akın...Hayatımda esprilerine erkeklerinkilerden daha çok güldüğüm kişi annemdir. Bizim eve birileri geldiği zaman annem evdeyse, ben ikinci planda kalıyorum. Cem Yılmaz bile gelse, annem evdeyse, biz Cem'le otururuz, tavla oynarız.Mizah dergilerinde beğendiğim karikatüristlerin hep erkek. Türkiye'deki senaristlere baktığımda mizah yazarı olarak Yılmaz Erdoğan'ın işçiliğini ve detaycılığını da kimsede bulamıyorum. Ama bu demek değildir ki, kadınlar mizah üretemez veya sıradan mizah yapar. Kadınlar durumları kavramakta daha iyiler ama iş detaya geldiğinde, erkeğin dil kıvraklığını bulmak zor. "Kadınlar kendi aralarında müstehcen, erkekler arasında tutucudur" Bence erkekler kadınlardan daha komik çünkü kadınlar asırlar boyu bastırıldılar. Kendilerini salt mizah konusunda değil, tüm konularda ifade edebilme şansını çok geç yakalayabildiler.Ülkemizde kadın senaryo yazarları erkeklerden daha başarılı bence. Komedyen kadın fikrine gelince: Evet, bazı kadın komedyenler güzel görünmeyi ön planda tutar. Seyirci güzelliği izlerken (özellikle erkek seyirci) espriyi kaçırır. Demet Akbağ, Yasemin Yalçın kadın komedyen deyince aklıma ilk gelen isimler. Gülse Birsel için çok iyi bir komedi yazarı diyebilirim ama çok iyi bir komedyen lafı ötekilere haksızlık olur. Binnur Kaya da çok iyi bir komedyen.Şimdiye dek erkeklerden daha çok güldüğüm bir kadın olmadı. Kadınların güldükleri şeylerin farklı olduğuna inanırım. Onlar kendi aralarında oldukça müstehcen, erkekler arasında oldukça tutucudurlar. Kadınlar politik ve eleştirel esprilere fazla rağbet etmez. Erkekler belden aşağı esprilere ve politik esprilere daha çok gülerler. "Abartılı gülen ya da komik kadınlar hafif kadın olarak görülüyordu" Yüzyıllardır kadına biçilen bir rol var. Daha bebeklikten itibaren oyuncak olarak mutfak malzemeleri, ütü alınıyor ve hayattaki rolüne hazırlanıyor. Kadınların bu rolü reddetmeleri dünyada 60-70 yıllık, ülkemizde de en fazla 20 yıllık bir geçmişe sahip. Sadece mizahta değil, hayatın her alanında erkeklere göre daha az sayıdalar. Aslında komedi konusunda kadınların önünü tıkayan genetik şifrelerimiz. Çok yakın zamana kadar kadın gülen ve erkek güldüren olarak algılanmıyordu. Masaya hakim ve komik bir kadın da, esprilere abartılı gülen bir kadın da erkekler tarafından hafif kadın olarak nitelendiriliyordu. Belki toplumun bir kısmı için hâlâ da öyle. Güldürmek erkeklerin tekelindeydi. Bu süreçte güldüren kadınlara baktığımızda erkekleşen kadınları görüyoruz. Onlara gülmemiz için kendi kimliklerinden sıyrılıp ya Yasemin Yalçın'ın Kakılmış'ı gibi karikatürize edilmiş ya da Şuayip'i gibi erkek olması gerekiyordu. Çünkü mizah anlayışımız maskülendi ama bu durum değişmeye başladı. Bugün Gülse Birsel ve Ayça Şen gibi kadınlara baktığımızda kendilerini bu amaçla deforme etmediklerini görüyoruz. Çok güzel kadınlar ve onlara çok gülüyoruz. Bence dünyada "Sex And The City" dizisi, ülkemizde Birsel ve Şen kadın mizahının öncüleri. Erkek kadını güldürdüğünde çok mutlu hisseder. Cinsellikten bile daha fazla haz duyar. Zafer kazandığını zanneder. Erkeğe "Çok komiksin" diyen bir kadının o erkeğe yaptıramayacağı şey yoktur. Erkekler mizahta daha cesur çünkü bu konuda kadınların önünde kültürel engeller var. Mizahta oluşan jargon erkek jargonu, bu ezber kadında şık durmuyor ya da bize öyle öğretildi. Fakat günümüzde kadınlar bazı pozisyonları ele geçirdikçe, yönetici, pilot vs. oldukça gücü ele geçiriyor ve kendi mizah jargonlarını da üretmeye başladılar. Mizah eleştireldir. Mizahı üreten kişi güçlüleri normalleştirir ve sıradanlaştırır. Kadın için güç bugüne kadar hep erkekti. Mizah feministlerin elindeki en büyük silahtır ve kadınlar erkeklerle eşit haklara ancak mizah sayesinde sahip olacaktır. Mizah hep güce karşı çıkmıştır. Şunun altını çizmek istiyorum, kadınlar feminist olmadan mizahçı olamazlar. Kadınların mizah yapabilmeleri için de önlerinde gerçekten çok büyük bir şans var. Gece-gündüz eleştirebilecekleri, yerden yere vurabilecekleri bir güç yanı başlarında, hatta yataklarında duruyor: Erkekler. "Kadınlar feminist olmadan mizahçı olamazlar" "Biz bizeyken kırıp geçiren kadınlar bir erkek geldiğinde hemen mesafeli hallerine geri dönüyorlar" Bence erkekler kadınlardan daha komik değil. Sadece daha çok sayıda komik erkek var. Güldürmek, hem bir meslek olarak hem sosyal hayatta kadınlardan çok beklenen bir şey değil. Bir kadının esprili olması, onu karşı cinsin gözünde çekici hale getiren bir özellik değil. "Komik olmak" kadınlar için bir vasıf değil, erkekler için öyle. Erkekler için, özellikle büyük şehirlerde, sosyal ortamlarda popülarite için mizah neredeyse bir gereklilik. İletişimde kadınlardan nazik ve tatlı dilli, erkeklerden güvenli ve esprili olmaları bekleniyor. Yoksa kadınlar ve erkekler arasında espri yapabilme yeteneği açısından bir fark yok. Kadınlardan daha az mizahçı çıkmasının iki sebebi olabilir. Biri alışkanlıklar. Kız çocuklarıyla erkek çocuklarının yetiştirilme tarzları, kadınların sosyal ortamlarda daha nazik, hanımefendi, edilgen roller takınması... Karşı cinsin ilgisini çekmek için hikayeler anlatma ve güldürme yetenekleri yerine, fiziksel görünümlerini geliştirmeye çalışmaları. Bir de mizahın kadınlar tarafından bir meslek seçeneği olarak görülmemesi. İkinci sebep içerikle ilgili. Bir erkek mizahçı futbol maçında yaşadıklarını anlatırken, kadın mizahçı söz gelimi kuaförde geçen hikayeyi tercih edebilir. Ancak içerik satın alanlar genellikle erkekse, o zaman tercih erkek mizahçının ürettiklerinden yana olacaktır. Benim hakikaten birçok komik kadın arkadaşım var. Biz bizeyken hikayeler anlatıp zincirleme espriler yapıp ortamdaki bütün kadınları kırıp geçirirken, bir erkek geldiğinde hemen kibar, havalı, mesafeli tavırlarına geçen hanımlar bunlar. Belki o komik halleriyle cazip olmadıklarını düşünüyorlar.Ben bu konuda bir şekilde şanslıyım. Erkeklerin hayatıyla, onların düşünce tarzı ve ortamlarıyla ilgili de yazabiliyorum. Bu benim uzun zaman gazetecilik yapmamdan, o arada erkek dergisi de çıkarmış olmamın bir avantajı belki.Aslında kadın komedyen konusunda hiçbir zaman eksiğimiz olmadı. Adile Naşit'ten, Ayşen Gruda'dan başlayıp Yasemin Yalçın'a, Oya Başar'a, Demet Akbağ'a, şu anda parlamakta olan daha genç komedyen kadınlara kadar birçok isim sayılabilir. Ama kendi komedi malzemesini kendi üreten veya başka oyuncular, anlatıcılar için mizah üreten kadın az. "Ben şanslıyım, erkeklerin hayatlarını yazabiliyorum" "Erkek sahnede tek başına, güçlü bir kadın görmek istemez" Güçlü olma durumu erkeğe yakışıyor. Sahnede, özellikle tek kişilik gösteriden bahsediyorsak, tek başına bir güçsün. Kadın hayatta da tek başına duramıyor ki. Sahnede tek başına durabilmesi ise büyük bir güç demek. Erkek sahnede böyle bir güç görmek istemez, ürker; diğer kadınlar da kıskanır. Kadının sahnede tek başına durması için talep yok yani. Erkek egemen bir durum var.