Son dakika: Ermeniler şoka girdi! Bağlantı koptu...
28.09.2020 - 23:43 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Son dakika haberine göre; Dünyanın kilitlendiği savaşta Azeri ordusu ilerliyor, Ermenistan'ı işgal altındaki Dağlık Karabağ'la birleştiren Vardeniz-Ağdere otoyolunun kontrolü el değiştirdi.
Yaz mevsiminde sıcak noktanın hayli uzağında gerçekleşen çatışmaların ardından 27 Eylül sabah 08.10'da yeni savaş başladı, dünya saniye saniye izliyor.
Ermenistan'ın saldırıya geçmesinin ardından Azerbaycan ordusu ağır şekilde yanıt verdi, Dağlık Karabağ'dan peş peşe patlama sesleri geliyor.
Uluslararası haber ajansı Reuters, 2016'dan bu yana Kafkasya'da taraflar arasındaki en şiddetli çatışmaların yaşandığını bildiriyor.
Kafkasya'nın dünya piyasasına sunulan petrol ve doğalgazın taşındığı koridor olduğunu aktaran Reuters, Ermenilerin ağır kayıp verdiğini duyurdu.
Ermenilerin işgali altındaki Dağlık Karabağ bölgesel yönetimi, Pazar sabahından bu yana 15 Ermeni askerin daha öldüğünü açıkladı. Böylece, Ermeni ordusu çatışmalarda 31 askerini kaybetti.
Ermeniler Azerbaycan ordusunun bölgeyi ağır top atışlarıyla vurduğunu belirtiyor.
Azerbaycan Savunma Bakanlığı ise, sınırdaki Terter köyünün Ermenilerin topçu ateşine hedef olduğunu açıkladı.
Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, bu sabah yaptığı açıklamada Ermeni saldırılarında altı sivilin yaşamını yitirdiğini öldürüldüğünü, 19 kişinin de yaralandığını duyurdu.
Çatışmalarda Azeri birlikleri Murovdağ'ın zirvesini ele geçirdi, böylece Ermenistan'ı işgal altındaki bölgeyle birleştiren Vardeniz-Ağdere otoyolunun kontrolü el değiştirdi.
Halihazırda Ermenistan'dan işgal altındaki Kelbecer ve Ağdere'ye askeri malzeme taşınmasının önüne geçilmiş oldu.
Azerbaycan ordusu ayrıca karşı saldırıda Talış Köyü etrafındaki bazı tepelerde kontrol sağladı, ağır kayıp veren Ermeni güçlerinin geri çekildiği bildiriliyor.
Ermenistan Savunma Bakanı Tonoyan, Dağlık Karabağ’daki Savunma Ordusu Komutanlığı'na geldi. AP'nin servis ettiği fotoğrafta, durum incelemesi yapan ordu mensuplarının bir hayli endişeli olduğu gözlemlendi.
Reuters, Ermenistan Dışişleri Bakanlığı'nın paylaştığı yaralı asker fotoğraflarını dünyaya servis etti.
Hem Azerbaycan hem de Ermenistan seferberlik ilan ederken, Bakü yönetimi aralarında başkentin de bulunduğu altı şehir ile 16 bölgede yerel saatle 21.00-06.00 arası sokağa çıkma yasağı ilan etti.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, televizyondan yayınlanan açıklamasında "Güney Kafkasya'da sonucu belli olmayan büyük çaplı bir savaşın eşiğindeyiz" ifadesini kullandı.
Dünya savaşa kilitlenirken Türkiye beklendiği gibi Azerbaycan'a tam destek verdi, Birleşmiş Milletler (BM) ABD, AB, Rusya, Fransa, Almanya ve Çin ise taraflara çatışmaları durdurma çağrısı yaptı.
Uluslararası hukuka göre Azerbaycan'a ait olan bölgenin büyük kısmı, bugün Ermenistan işgali altında bulunuyor. Bölgede 2016 yılında da dört gün süren çatışmalar yaşanmıştı.
Taraflar bu yaz mevsiminde de çatışmaya girmiş ancak bu kez savaşılan yer daha kuzeydeki Tovuz bölgesi olmuştu. Ağır silahların da kullanıldığı çatışmalarda 16 asker ve bir sivil hayatını kaybetmişti.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı yıllardır sorunun çözümü için arabuluculuk faaliyeti yürütüyor. Rusya, Fransa ve ABD'nin yer aldığı Minsk Grubu'nun da benzer yöndeki faaliyetleri henüz bir sonuç vermiş değil.
Güney Kafkasya’da 4 bin 400 kilometrekarelik bir alanı kapsayan Dağlık Karabağ (Yukarı Karabağ), Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki en büyük sorun olarak yıllardır çözüm bekliyor.
Peki, ikisi de eski Sovyetler Birliği ülkesi olan Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorununun tarihçesi ne? 'Dağlık Karabağ' bölgesinin kelime kökeni birkaç farklı dilin karışımından oluşuyor. İsminin içinde bulunan birkaç dil bile, bölgenin tarih boyunca farklı kültürler arasındaki geçişkenliğe nasıl maruz kaldığını başlıbaşına gösterir nitelikte.
İngilizcesi Nagorny (ya da Nagorno) Karabakh. 'Nagorny' kelimesi Rusçada 'dağlık' (нагорный), anlamına geliyor. Azerbaycancada da, tıpkı Türkçe'deki gibi 'dağlık' anlamına gelen 'dağlıq' ya da 'yukarı' anlamına gelen 'yuxarı' kelimeleri ile anılıyor. Karabağ ise, Türkçe ve Farsçada ortak bir kelime olup, 'siyah bahçe' demek.
Azerbaycan ve Ermenistan’ın 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla Dağlık Karabağ, kabullenilmiş görünen, ancak Ermeniler tarafından benimsenmeyen bir yapıya evrildi. 1923’te Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı otonom bölge statüsü verilen Dağlık Karabağ'da, bölgede yaşayan etnik Ermenilerin, Azerbaycan yönetiminden duydukları rahatsızlığı zaman zaman gündeme getirmelerine rağmen, Sovyet sisteminin durma noktasına geldiği 1980’lerin sonuna kadar statüko korundu.
Sovyetler Birliği’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un tıkanan sistemin önünü açmak için 1985’te başlattığı açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma (perestroika) süreciyle beraber, Kafkasya’nın bütün sorunlu alanları gibi Dağlık Karabağ da gün ışığına çıktı.
Sovyet yönetiminin her geçen gün zayıflayan otoritesini değerlendiren Dağlık Karabağ Otonom Yönetimi, 1988’de Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlanmayı talep etti. Bu talep karşılık bulmazken Azerbaycan ile Ermenistan’ın 1991’de bağımsızlıklarını ilan etmelerinin akabinde Dağlık Karabağ Ermenilerinin ayrılma girişimleri de yoğunlaştı.
Bu dönemde Karabağ'daki Azeri nüfusu zorunlu göçler nedeniyle yüzde 20'ye kadar düşmüştü. 10 Aralık 1991’de yapılan ve bölgede kalan Azerilerin boykot ettiği referandumda Ermeniler, Azerbaycan’dan ayrılmak için oy kullandı. Referandumun ardından Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığı ilan edildi, ancak bu girişim uluslararası toplumda karşılık bulmadı.
Ermenistan ordusunun desteklediği Dağlık Karabağ Ermenileri ile bölgede yaşayan Azeriler arasındaki gerilim, bağımsızlık ilanıyla gittikçe yükseldi. Çıkan çatışmalar, 1992’de Ermenistan ordusu ve Dağlık Karabağlı Ermeniler ile Azerbaycan ordusu arasında sıcak savaşa dönüştü.
Dağlık Karabağlı Ermeniler, savaş sonunda bölgenin tümünün kontrolünü ele geçirdikleri gibi komşu yedi bölgeyi (rayon) de işgal ettiler. Böylelikle Dağlık Karabağ ile Azerbaycan'ın doğrudan temas noktaları oldukça sınırlandı. Dağlık Karabağ sorunu akademik çevrelerde yıllardır 'donmuş çatışma' olarak nitelendiriliyor. Aralıklarla devam eden çözüm müzakerelerine rağmen hem Dağlık Karabağ-Azerbaycan temas hattında hem de Azerbaycan-Ermenistan sınırında, karşılıklı ateşkes ihlalleri sık sık tekrarlanıyor. 2014'ün Ağustos ayında 20 yılın en kanlı çatışmaları yaşandı. Dağlık Karabağ sınırında iki gün süren çatışmalarda 13 Azerbaycan askeri öldü. Ermenistan Savunma Bakanlığı da 20 askerinin öldüğünü açıkladı.
Yarım milyon mülteci Azerbaycan ve Ermenistan'a sığındı, yaklaşık bir milyon insan zorla yer değiştirmek zorunda kaldı. Dağlık Karabağ çatışmaları başlamadan önce varolan bazı kasaba ve köyler tamamen terk edildi ve harabeye döndü.
Azerbaycan topraklarının yüzde 14’ünden fazlası halen işgal altında. Azeriler bölgenin tarihsel olarak kendi kontrolünde olduğunu ve dolayısıyla kendilerine ait olduğunu iddia ediyor; Ermeniler ise bölgede hep Ermenilerin yaşadığını ve Azeri yönetiminin gayrimeşru olduğunu savunuyor.
İç mesele olarak görüldüğünden dış müdahale konusunda diğer devletler gönülsüz davrandı. İhtilaf, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanması dolayısıyla 1992’den itibaren devletlerarası bir hale büründü.
Azerbaycan’da savunma harcamaları 2003’ten bu yana her yıl yaklaşık yüzde 50 oranında arttı. 2012’de savunma harcamaları, Azerbaycan’ın toplam kamu harcamalarının beşte birini oluşturur hale geldi. Ermenistan da Rusya’nın yardımıyla cephaneliğini genişletti.
Tam sayılar net olarak bilinmemekle beraber, küçük yerleşimler ile Laçin ve Kelbecer’in nüfusunun toplamda yaklaşık 14 bin kişi olduğu sanılıyor. AGİT Minsk Grubu eş başkanlarına göre 2005 yılından bu yana nüfusta belirgin bir artış yok. Bölgeye yerleşen etnik Ermeniler altyapıya, ekonomik faaliyetlere ve kamu hizmetlerine kısıtlı bir erişime sahip. Birçoğunun kimlik belgeleri de eksik.
Sorunun en zayıf yeri 175 kilometre uzunluğundaki temas hattı. Mayın tarlalarıyla dolu bu hat, Birinci Dünya Savaşı siperlerini andırıyor. Temas hattına Ermeni tarafından 30 bin, Azerbaycan tarafından ise bu sayıdan biraz daha fazla asker konuşlandırılmış durumda. AGİT Minsk Grubu aracılığıyla yürütülen müzakereler zorlu geçiyor; zira liderler uzlaşıya yaklaşsa da ülkelerinde kamuoyunun isteklerini karşılayamama endişesiyle geri adım atıyor.
Dağlık Karabağ Azerileri ve Ermenileri sürece etki edemiyor. Ermenistan ve Azerbaycan kamuoyunun süreç üzerinde, bölgenin yerlilerinden daha çok etkisi var. Minsk Grubu eş başkanlarının sözcüsü ya da medya sekreteri yok. Bu nedenle de görüşmeler medyada az yer alıyor.
Rusya, önceden Ermenistan’a yakın bir pozisyon almışken, artık Azerbaycan’a ve Ermenistan’a eşit uzaklıkta durmayı tercih ediyor. Bu strateji Ağustos 2008’de Gürcistan’la yaşanan savaşın ardından güçlendi. Stratejik öncelik Gürcistan’ın tecrit edilmesi haline dönüştü.
Dağlık Karabağ Sorunu ABD için, Orta Doğu’daki çatışmalardan daha az öneme sahip. Kongre’deki Ermeni lobisi, Hazar Denizi Havzası enerji güvenliği, ‘terörle mücadele’ ve Afganistan’a uçuşlarda Azerbaycan hava sahasını kullanabilmesi ABD için öncelikli konular.
Azerbaycan’ın olası anlaşmadan beklentisi, işgal altındaki toprakların geri verilmesi. Ermenistan’ın olası anlaşmadan beklentisi Karabağ Ermenilerine güvenlik garantisi verilmesi ve bağımsızlık oylaması yapılması.
Anlaşmanın Azerbaycan için kaygı verici tarafı, 'bağımsızlık' seçeneğinin referanduma götürülmesi. Anlaşmanın Ermenistan için kaygı verici tarafı, Ermenistan ile Dağlık Karabağ topraklarını birbirine bağlayan Laçin Koridoru'nun korunamaması ve uluslararası güvenlik garantilerinin bölgede kendi etkisini azaltması.
