Deniz Kilislioğlu

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Cuma günü Ukrayna’da işgal ettiği 4 bölgenin ilhak kararını imzaladı. Herson, Zaporijya, Donetsk ve Luhansk’taki “referandum”lardan sonra oradaki halkın Rusya’ya katılma kararı verdiğini ve bu bölgelerin “sonsuza dek” Rusya Federasyonu’na bağlı olacağını dünyaya ilan etti.

Burada sorun ve soru çok ama bu aşamada herkesin aklında şu var: Bu 4 bölgenin sınırı nerede başlayıp nerede bitiyor? Zira Rusya, aslında bu 4 bölgenin tamamını kontrol etmiyor veya edemiyor. Referandumlar sadece Rusya’nın fiilen kontrol edebildiği bölgelerde yapıldı ama Moskova, yine de bu 4 bölgenin kontrol edemediği kısımlarını da kapsayacak şekilde bir ilhak kararı aldı. Bir alan hesabı yapıldığında, Rusya’nın sadece kontrol ettiği yerleri ana karaya katabildiği düşünülürse bu, Ukrayna’nın yaklaşık yüzde 18’ine karşılık geliyor. Ancak bu 4 şehrin yerleştiği alan Ukrayna’nın yüzde 22’si.

Biraz daha ayrıntılı bakacak olursak, mesela Herson’da Ukrayna’nın direnişi hâlâ sürüyor.

İsrail ile “yine ve yeniden” yeni bir dönem başlıyor. 2018’de seviyesi düşürülen ilişkiler, karşılıklı büyükelçi atamalarıyla normalleşiyor. Böyle bir süreçte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu için gittiği New York’ta İsrail Başbakanı Yair Lapid ile görüştü.

Dikkat çeken diğer görüşmesiyse, Amerikan Yahudi Toplumu Çatı Örgütü temsilcileriyle buluşmasıydı. Erdoğan’ın bir araya geldiği isimlerden “Amerikan Yahudi Örgütleri Başkanları Konferansı” Başkan Yardımcısı Malcolm Hoenlein ile konuştum, görüşmenin ayrıntılarını sordum. Anlattıklarına bakılırsa, görüşmenin kapsamı sadece Türkiye-İsrail ilişkileriyle sınırlı kalmamış. Suriye krizi, Ukrayna savaşı ve dünyadaki enerji krizi gibi pek çok başlık da gündeme gelmiş.

İsrail’e ziyaret

Bu görüşmeye dair yazılan perde arkası haberlerden, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu buluşmada Yahudi toplumu temsilcilerine “İsrail’e gideceğini” söylediğini biliyoruz.

Şanghay İş Birliği Örgütü (ŞİÖ) Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi, Özbekistan’ın Semerkant kentinde yapıldı. Zirveden geriye ve satır arasında kalanlara bakalım...

Üçlü zirve teklifi yok

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i savaşın başından bu yana Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile buluşturmaya çalışıyordu. Bunu da liderlerle yaptığı hemen her görüşmede dile getiriyordu. Ancak Semerkand’da Putin’le görüşmesinde bu teklifi tekrarlamadı, zira bu teklif zaten hep masada. Ancak anlaşılan o ki, Erdoğan, bu teklifi sözle yinelememiş. Bununla birlikte yakın gelecekte, böyle bir buluşmanın olamayacağı anlaşılıyor. Zira Putin, Semerkand’da Türkiye’ye bu çabası için teşekkür ederken şunu da ekledi: “Zelenski barış müzakereleri için hazır değil.”

İran’a moral zirvesi

İran bu zirvede Şanghay İş Birliği Örgütü’ne “tam üyelik” imzası attı. Uzun yıllardır ABD yaptırımları altında ezilen İran’ın, bu imzayla kendisine yeni nefes

Rusya’nın tahıl koridoru anlaşmasına dair rahatsızlıklarını, 21 ve 28 Ağustos tarihli yazılarımda paylaşmıştım. Bu hafta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bu rahatsızlığı açıkça dile getirince, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Rus lidere “Haklı...” diyerek destek verdi. Balkan ülkeleri ziyaretinden dönüşte uçakta gazetecilere yaptığı açıklamada dikkat çeken ifadesi şuydu:

“Sayın Putin’in dediği gibi o gemiler yine ya gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelere doğru gidiyor. Belki de Sayın Putin, Rus ürünlerini bundan dolayı göndermiyor.”

Anlaşmaya göre Ukrayna tahılı fakir ülkelere gidecek, Rus gübresi, hammaddesi de uluslararası pazarlara çıkacaktı. Bugüne kadar Rus gemilerinin çıkamamasının sebebinin, gemilerin yeterli güvenceyi alamaması olduğunu düşünüyorduk. (Rusya’nın kaygısı gemilerinin batılı limanlarda alıkonulması ve sigorta şirketlerinin bu riski almamış olmasıydı.) Ancak Erdoğan’ın kullandığı bu ifade, “Rusya ne istiyor?” sorusunu gündeme taşıdı.

Bu hafta bu konuda ABD tarafından da

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (IAEA) teknik heyeti, haftalar süren müzakerelerin ardından nihayet bu hafta Rus kontrolünde bulunan Ukrayna’daki tartışmalı Zaporijya Nükleer Santrali’ne gidebildi. 14 kişilik ekip, burada ilk incelemesini da yaptı. Kurumun başındaki isim Rafael Grossi, Rus kontrolündeki santralde “görmek istedikleri her şeyi gördüklerini” söyledi. En büyük endişenin tesisin fiziksel bütünlüğü ve tesise giden güç kaynağının durumu olduğunu ifade etti ve ekledi: “Önümüzdeki süreçte santralde fiziksel hasar olasılığı açık.”

Grossi birkaç saat süren incelemenin ardından bölgeden ayrıldı. Heyetteki 6 uzman ise, santraldeki çalışmalarını sürdürüyor. Bu kişiler bölgeden hafta başında ayrılacak anca 2 uzmanın, denetimlerin sürdürebilmesi için santralde bırakılması bekleniyor.
Bu ziyarette yapılan açıklamalar kadar heyetin yapısı da önemliydi. Riskli ve çatışmanın devam ettiği bir ortamda yapılan incelemede, Grossi’nin

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri, geçen hafta İstanbul’da çok dikkat çeken bir ifade kullandı:

“Devletler ve özel sektör, Rus gıda maddeleri ve gübresinin, Ukrayna tahılı gibi dünya pazarlarına ulaştırılması için işbirliği yapmalı.”

Genel Sekreter, bunun emtia fiyatlarının düşmesi için hayati önemde olduğunu belirtip, “Taşıma, sigorta ve finansal açıdan bazı zorlukları aşmamız gerekiyor, bu engellerin kaldırılması için AB ve ABD ile çalışıyoruz” dedi.

Bu ürünlerin Batı’nın yaptırımlarına maruz kalmaması Rus tahıl şirketleri, o şirketlerin ürünlerini taşıyan nakliye firmaları ve o gemilere sigorta yapan şirketler açısından hayati önemde. İstanbul mutabakatına göre BM, bir anlamda Rusya’ya garantör olmuştu. Ancak özellikle Rus gübresi hala limanlardan çıkabilmiş değil. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, bu anlaşmanın hayata bir an önce geçebilmesi için uğraşıyor. Zira Rusya gidişattan memnun olmazsa Ukrayna tahılının dünya pazarlarına satılmasına imkân tanıyan ve

İki haftadır bir sorunun cevabı etrafında dolanıyoruz: Suriye yönetimi ile istihbarat düzeyinde devam eden ilişkiler bir üst seviyeye, siyasi düzeye taşınır mı? 

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun çıkışıyla başlayan, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin “Türkiye’nin Suriye ile görüşme düzeyini siyasi diyalog mertebesine çıkarması ciddiyetle ele alınmaya değerdir” sözleriyle devam eden konuyla ilgili son konuşan isim, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dı. Erdoğan’ın Ukrayna dönüşü “Devletler arasında hiçbir zaman siyasi diyalog veya diplomasi kesip atılamaz. İplikle de olsa bağı koparmayın, gün olur lazım olur” sözleri de “kapıyı açık bıraktı” yorumlarına sebep oldu. Uzun süredir Rusya’nın “olası bir harekât veya siyasi çözüm için Suriye rejiminin muhatap alınması gerektiği” mesajı güçlü şekilde masadayken, Erdoğan’ın bu çıkışı, yeni bir dönemin başlayabileceğine işaret gibiydi. 

Öncelikle şunu

Ukrayna savaşında gözler bir süredir Zaporijya Nükleer Santrali’nde. Avrupa’nın en büyük, dünyanın da dokuzuncu büyük nükleer santrali ülkenin doğusundaki Donbas bölgesine yaklaşık 200 km uzaklıkta. Burası bir süre önce Rusya’nın kontrolüne girdi. Zaporijya nükleer santralinin çevresinde Cuma gününden bu yana bombaların da kullanıldığı çatışmalar oluyor. Avrupa kamuoyu bu bölgede olup bitenleri işte bu yüzden dikkatli ve tedirgin gözlerle izliyor. Hatta bölge için oluşabilecek risk sebebiyle herkes diken üstünde diyebiliriz. Rusya saldırıları Ukrayna’nın yaptığını iddia ederken Ukraynalılar da Rusları suçluyor. Santralin durumunu görmek üzere bölgeye uzmanların girmesi lazım. Açıklamalara bakarsanız her iki ülke de buna hazır, ama uzmanlara bölgeye geçebilmeleri için vize verilmiş değil.

7 KUSURLU HAREKET

Cuma günü şiddetlenen saldırılarda tesisin harici güç kaynağı zarar gördü. Bu durum, savaşın daha başında yani mart ayında Uluslararası