Pamuk fiyatı hem dışarıda, hem içeride artıyor

Ekim ayı başında İzmir Borsası'nda pamuğun kilosu 485 bin liraya satılıyordu. Yılbaşında 630 bin liraya satılır oldu. Şimdilerde 890 bin liradan işlem görüyor.
Pamuk fiyatlarındaki artış Türk ekonomisini çok, hem de pek çok ilgilendiriyor. Çünkü pamuk fiyatı iplik, kumaş ve giyim sanayiinin fiyatını belirliyor.
İplikçi, fiyatı ne olursa olsun pamuğu alırım diyemiyor. Kumaşçı fiyatı ne olursa olsun ipliği alırım diyemiyor. Giyim sanayiindekiler fiyatı ne olursa olsun kumaşı alırım diyemiyor.
Acaba durup dururken pamuk fiyatı neden arttı?
Yıllık pamuk tüketimimiz yaklaşık 1 milyon 200 bin ton. Yaklaşık 800 - 850 bin ton pamuk üretiliyor. Türkiye herhalde pamuk ithal etmek zorunda. Pamuk ithalatında engel yok. İsteyen istediği yerden pamuk getirebilir. Gümrüğü, fonu yok. Yükü nakliye ücreti.
Büyük ölçüde pamuk kullananlar ithalatı kendileri yapıyor. Günde 5 - 10 ton pamuk işleyen sanayici için bu imkansız. Onlar pamuğu genelde Tariş, Çukobirlik gibi Tarım Satış Kooperatifleri'nden satın alıyor.
Türkiye'de üretilen pamuğun büyük bölümünü birlikler toplar. Pek azını tüccar satın alır. Faizin yüksek olduğu dönemde stok maliyeti nedeniyle tüccar piyasadan çekilir, faiz düşünce tüccar piyasaya girer.
Birlikler hem üretici, hem pamuk kullanıcısı için "garantili alıcı satıcıdır". Yüksek fiyatla alır, ucuz satar. Bu nedenle satıcı malını birliğe satmak ister, alıcı birlikten almak ister.
Dünya pamuk fiyatı ile iç fiyatı mukayese ederken Türkiye'deki fiyata iki şeyi eklemek gerekir. (1) Dışarıdaki pamuğu içeriye taşımak için kiloya yaklaşık 25 bin lira nakliye ücreti biner. (2) Bizim İzmir pamuğu el ile toplanır. Bu üreticinin maliyetini artırır ama kullanıcıya kalite sağlar. Bu kalite farkı da kiloda 30 bin lira dolayındadır.
Şimdilerde New York Borsası'nda İzmir pamuğuna benzer kalitedeki Memphis tipi pamuğun kilosu 781 bin Türk lirasından işlem görmektedir. Buna 55 bin lira dolayında bir rakama ulaşan, ABD'den Türkiye'ye taşıma ücreti ile kalite farkının değeri eklenince ABD'den gelecek pamuğun fiyatı 840 bin Türk lirası dolayına yükselir. Bu da aşağı yukarı bizim İzmir Borsası'ndaki fiyat düzeyindedir. Demek ki, yerli fiyat ile dünya fiyatı birbirine uyum içindedir.
İzmir pamuk piyasasını iyi izleyen tarım uzmanı Ali Ekber Yıldırım'dan öğrendiğime göre, Memphis tipi pamuğun dünya fiyatı 29 Eylül'de 579 bin Türk lirası iken, İzmir Borsası'nda pamuk fiyatı 485 bin TL idi. Şimdilerde dünya fiyatı yüzde 35 artış ile 785 bin TL'ye çıktı. İzmir Borsası'ndaki fiyat yüzde 75 artış ile 890 bin lira oldu.
Pamuğun dünya fiyatlarında da son dört ayda yüzde 35 artış görüldü. Bu artışın nedeni talepteki canlanma yanında, Çin'de beklenenin altında pamuk üretimi olduğunun anlaşılmasıdır.
Ortada bir gerçek var: Bugünkü döviz kurundan ithal edilse bile İzmir Borsası fiyatının daha altında bir maliyet ile pamuk kullanmak imkansız. Devlet, pamuk kullanacaklara prim ödemedikçe, destekleme yapmadıkça, sanayici pamuğu bu fiyattan alacak. Sanayici bu fiyattan pamuk kullanınca önce ipliğin maliyeti artıyor ama sonuçta önemli ihraç ürünü olan konfeksiyonun, giyim eşyasının maliyeti artıyor. Yapılan hesaplamalara göre aralık ayında ortalama 4.20 Alman markı olan kumaş maliyeti şimdilerde 5.76 - 6.00 Alman markına yükselmiş durumda. Kumaşta maliyet yükselmesi ihracatımızda büyük ağırlığı olan tekstil ürünlerinin dışsatımını güçleştirecek... Ama çare yok. Pamuk fiyatını "devlet zoru ile aşağı çekmek mümkün olamayacağına göre", bunun faturası ödenecek.



Yazara E-Posta: guras@milliyet.com.tr