Talepteki uyanış açığı büyütüyor
Ocak-şubat dönemi, 2 aylık cari açık (döviz açığı) geçen yıl 9.9 milyar dolar idi. Bu yıl 10.9 milyar dolar oldu. Cari açık ülkenin olağan döviz giderleri ile gelirleri arasındaki farktır. Bizde olağan döviz gelir ve giderinin ana kalemi ithalat ve ihracattır.
Cari açığın küçülmesi için (temelde) ithalatın azalması, ihracatın artması gerekir. İthalat ile ihracatın dengelenmesi gerekir. Ne var ki bizim üretim ve tüketim yapımız ileri ölçüde ucuz ithalata bağımlı hale geldi. Üretim ve ihracat artınca ve de iç tüketim canlanınca ithalat artıyor.
2012 yılındaki yavaşlamadan sonra, 2013 yılının başından bu yana iç talepte hafif de olsa bir canlanma belirtisi var. Buna karşı ihracat artışı yavaşladı. Sonuç olarak dış ticaret açığı (ithalat ile ihracat arasındaki fark) büyüyor.
Merkez Bankası, cari açığı hesaplarken ithalat ve ihracatı fob değeri ile tabloya koyuyor. Açığı, “Mal Dengesi” olarak adlandırıyor. Yılın ilk 2 ayında geçen yıl 10.6 milyar dolar olan mal dengesi bu yılın ilk 2 ayında 11.6 milyar dolar oldu. Dengedeki bu 1 milyar dolar artış cari açığı 1 milyar dolar artırdı. Önümüzdeki aylarda iç talep canlanması sürer ise, ithalat artacak, ithalattaki artış, cari açığın büyümesine yol açacaktır.
Cari açığın nasıl oluştuğu kadar, sermaye hareketi ile nasıl finanse edildiği de önemlidir. 2012 yılının ilk 2 ayında sermaye hareketi ile ülkeye net 5.5 milyar dolar girmişti. Bu yıl aynı dönemde 17.3 milyar dolar girdi.
2012 yılında net kredi girişi 3.5 milyar dolar iken 2013 yılının aynı döneminde 12.6 milyar dolar oldu. Dikkati çeken nereden geldiği belli olmayan döviz hareketindeki değişim. Geçen yılın ilk 2 ayında 3.5 milyar döviz girişi varken bu yılın ilk 2 ayında 1.4 milyar dolar çıkış görüldü.
Sonuç önemli. İlk 2 ayda cari açığın büyüklüğünün çok üzerinde döviz girişi olunca, 5 milyar dolar döviz fazlası oluştu. Bu fazlalık döviz fiyatının artmasını önlerken öte yandan da bankaların kredileme gücünü yükseltti. Döviz rezervlerini zenginleştirdi.
İlk 2 ayın cari açık tablosu beklenen görünümde. Sermaye hareketlerindeki olumlu gelişme ise beklenenin üzerinde döviz girişine imkan vermiş. Kalan aylarda iç talepteki canlanmanın yönü, cari açığın kaderini belirleyecektir.
