Önyargılar ve kaybettirdikleri

"Kaynananın iyisi olmaz. Gavurdan dost çıkmaz. Mavi gözlülerden sakın" veya "Sol eğilimli bir insan cumhurbaşkanı olamaz", gibi hiçbir temele dayanmayan, genel geçer doğruluğa ulaşmak için yeterli veriden yoksun, "ön yargı"lara işaret eden, akılları karıştıran, yüzlerce düşünceyi alt alta yazabilirim sizlere.
Türk Dil Kurumu tarafından "Bir kimse veya bir şeyle ilgili olarak belirli şart, olay veya görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargı, peşin yargı, peşin hüküm" olarak açıklanıyor önyargı.
Olumlu nitelik taşıyanları da olmakla birlikte, genellikle olumsuz ve bireyi kötü yönde etkileyen, bu hain! önyargılar nasıl oluşur?
Birey doğduğu andan itibaren öğrenir. Aile, yakın çevre, ardından eğitim hayatı ile artan sayıda insanla iletişim ve etkileşim içine girer. Çevresinde söylenenler, duydukları, hitaplar hafızaya kaydedildikçe, önyargıların da temelleri atılmaya başlar. Örneğin annenin babaanne zihninde bir kayınvalide imgesi oluşur.
Gitgide bir grubun üyesi olan çocuk," bizler ve onlar" diye sınıflamalara, ayırımlara yönelir. Bu ayırım da yargılamaları getirir beraberinde. Farklılıkların doğallığı kalkar ortadan ve kendine benzeyenler "çekici / iyi"yken, farklı olanlar "kötü" diye tanımlanır. Farklı olanlara yönelik geliştirilen savunmacı tutum, daha güçlü önyargılara ve keskin tanımlamalara, dolayısıyla da davranışlara yol açar.
Karşıdaki bireyin belli bir şehirden, ülkeden ya da ayrı bir düşünceden olması yeterli hale gelir, önyargıları çalıştırıp, hakkında hüküm vermeye.
"Peki madem bu kadar kötü ve farkına varmadan ediniyoruz önyargıları, kurtulma yolu yok mu?"yu sorarsanız, var tabii, olmaz olur mu? Bireylerin farkındalık düzeyleri yüksekse, yani reyi neden böyle değerlendirdiklerini bilirlerse, en azından alarm çalmaya başlar bir yargıya ulaşmadan önce. Sakin ve olgun bir tavırla düşününce de, önyargının etkisi çıkar ortaya ve kişi durdurur yargısına bağlı eylemini. Liderlere gelince, onlar da önyargılı bakış açılarını teşvik etmekten uzak, objektif ve dengeleri gözeten bir tutum izlerlerse, sosyal gruplar ve / veya toplumlar arasındaki sorunlar en aza iner, dillere pelesenk edilen "iç ve dış huzur sağlanmış" olur böylece.
Sizler de yazıyı okuyunca "Bu konu da bu kadar kısa ve basit bakış açısı ile yazılır mı? Bu kız ya işini bilmiyor ya da ciddiye almıyor" diye, hakkımda bir önyargı geliştirmeyin lütfen. Sayfaya reklam girdiği için, hazırladığım yazı iptal oldu. Bunu acil ve kısa tutarak yazmak zorunda kaldım da ondan böyle. Gelecek günlerde, daha geniş ölçekte, önyargıları tartışmak üzere...