Zirvedeki "mutlu son" neler getirdi?

İstanbul Deklarasyonu... Avrupa Güvenlik Şartı... Güncelleştirilmiş Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması (AKKA)...
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı AGİT'in İstanbul'daki zirvesinin ürettiği üç önemli belge bunlar.
Bu belgeler, AGİT'in yapısını ve misyonunu günün koşullarına uygun şekilde güçlendirmekle kalmıyor, aynı zamanda, 21'inci yüzyılda Atlantik'ten Orta Asya'ya kadar uzanan geniş bölgede, 55 ülkenin politikalarını etkileyecek olan bir yol haritası çiziyor.
AGİT, İstanbul'daki toplantısından, daha güçlü ve etkin bir örgüt olarak çıkmayı başardı. Oysa zirvenin ilk gününde esen fırtınalı hava, konferansın fiyasko ile sonuçlanacağı ve nerede ise soğuk savaş dönemine dönüleceği kaygısını yaratmıştı. Ama yoğun çabalardan sonra, uzlaşma sağlandı ve zirve "mutlu son" ile noktalanabildi.
Yüzyılın, hatta binyılın sonunda gerçekleşen İstanbul zirvesinin tarihe bu şekilde geçecek olması herhalde herkesten fazla ev sahipliği yapan Türkiye için çok sevindirici bir olay...
* * *
TOPLAM 50 sayfayı aşan üç belge pratikte ne ifade ediyor?
Daha güvenli bir dünya... Daha uyumlu bir uluslararası işbirliği... Daha özgür ve huzurlu bir yaşam...
* "İstanbul Bildirgesi"nden başlayalım:
Bu belge, Çeçenistan'dan Kosova'ya, Bosna'dan Gürcistan'a kadar, AGİT alanı içindeki güncel sorunları ele alıyor ve zirvede yapılan tartışmaların ışığında, çözüme nasıl ulaşılabileceğini açıklıyor. Kuşkusuz bunda en hassas ve zor konu, Çeçenistan (Rusların öfkesi nerede ise, bu belgenin çıkmasını engelliyordu). Belgede kullanılan ölçülü ifadelere rağmen (mesela Rusları rahatsız edecek kınamalar yok), AGİT'in temel görüşü açıkça ortaya çıkıyor: Toprak bütünlüğüne saygı, terörizmle mücadeleye "evet"; ama sorunların sırf kuvvet yolu ile halline "hayır". AGİT bu vesile ile "iç işler" konseptini de gündeme getiriyor ve üye ülkelerin başkalarının sorunları ile ilgilenebileceği mesajını veriyor.
* "Avrupa Güvenlik Şartı" adlı belge, AGİT'in misyonuna yön veriyor ve bu işlevini yerine getirecek olan yeni kurumlarının temelini atıyor. Örneğin krizlerin önlenmesi veya çatışmaların durdurulması için bir Operasyon Merkezi ve İvedi Yardım Ekibi (REACT) kuruyor. Hatta gerektiğinde istek üzerine gönderilebilecek bir polis gücü oluşturuyor. Kısacası bu belge ile, AGİT'in barışı koruma, güvenliği sağlama gibi görevleri için gerekli enstrümanlar kurulmuş oluyor.
* AKKA'ya gelince, bu belge, ülkelerin bulundurabileceği konvansiyonel silahlar (tank, top, uçak, helikopter gibi) için mevcut "tavan"ı günün koşullarına göre ayarlıyor. Amaç, bir "baskın savaşı"nı önlemektir. Rusya'nın Kuzey Kafkasya'da şimdi limitleri aştığı açık. Ama bu anlaşma sayesinde güç dengesini yeniden sağlamayı amaçlıyor. Türkiye için bu anlaşmanın büyük önemi var. Yeni belge, daha önceki anlaşmada elde edilen bir kazanımı koruyor: Yani Türkiye'nin Güneydoğu bölgesi, "alan dışı" sayılıyor ve bu limitlere tabi tutulmuyor...
* * *
AGİT zirvesinin başarı ile noktalanması, kuşkusuz Türkiye'nin ev sahibi olarak gösterdiği başarıyı pekiştiriyor. Gerçekten organizasyondan tanıtıma kadar, çeşitli alanlarda Türkiye'nin bu olayda gösterdiği performans, olağanüstü...
Türkiye'nin AGİT içindeki aktif rolü, bu örgütün ilkelerine ve normlarına olan bakışında da bir gelişmeye yol açmış bulunuyor. Örneğin sivil toplum örgütlerinin (NGO'ların) öne çıkması, insan hakları konusunda daha fazla duyarlılık gösterilmesi ve Türkiye'nin bir "dünya devleti" olmak konusundaki kararlılığı gibi...
Bunlar da, AGİT zirvesinin Türkiye'ye sağladığı önemli kazanımlar...


Yazara E-Posta: skohen@milliyet.com.tr