Son dakika... Günün fotoğrafı! AP dünyaya geçti...
30.09.2020 - 14:41 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Son dakika haberlerine göre; Ermenistan'a ait iki savaş uçağı düştü, dağa çarpan uçaklar paramparça oldu. Kuşatma altına alınan Ermenistan birlikleri Azeri şehrindeki sivil yerleşimleri hedef alıyor, Amerikan Associated Press (AP) haber ajansı söze gerek bırakmayan fotoğrafları servis etti.
Azerbaycan ve Ermenistan arasında patlak veren Dağlık Karabağ savaşı bu sabah itibariyle dördüncü gününe girdi, cephe hattından son dakika haberleri arka arkaya geliyor.
Reuters haber ajansı tarafların ateşkes görüşmelerini reddettiğini duyurdu. Rus televizyonuna konuşan Azerbaycan lideri İlham Aliyev, hiçbir müzakereye girmeyeceklerini söyledi. Aynı kanala konuşan Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan da benzer açıklamalar yaptı.
Güney Kafkasya'yı sarsan çatışmalar dünyanın gözünü bir anda bölgeye çevirirken, acil olarak toplanan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) taraflara derhal ellerin tetikten çekilmesi için çağrıda bulundu.
Aralarında sivillerin de bulunduğu onlarca insan savaşta yaşamını yitirirken, Azerbaycan ordusu Ermeni birliklerinin kaybının 2 bin 300'e çıktığını bildiriyor. Azerbaycan'da 12 sivil saldırılarda hayatını kaybetti, 35 sivil yaralandı. Ermenistan'ın resmi açıklamasına göre ise şimdiye kadar en az 84 asker öldü.
Cephe hattında çekilen görüntüler ise iki ülkenin savunma bakanlıkları veya sosyal medyadan paylaşılıyor. Mevzide sıkışıp kalmış bir Ermenistan askerinin yakalandığı anlar, sosyal medyadan yayınlandı.
Azerbaycan ordusu, Ağdere-Terter yönünde Ermenistan güçlerini kuşatma altına aldığını duyurdu. Bölgeden top atışlarının sesleri duyulurken, Ermenistan ordusu Terter şehrindeki sivil yerleşimleri hedef alıyor.
Amerikan Associated Press (AP) haber ajansı, Terter'de Ermenilerin bombardımanına hedef alan evlerin fotoğraflarını dünyaya geçti.
Ermenistan'ın Dağlık Karabağ'a götürdüğü S-300 füze savunma sistemlerinden biri, Azerbaycan ordusu tarafından imha edildi.
Azerbaycan, Ermenistan'a ait iki adet SU-25 savaş uçağının düştüğünü duyurdu. Açıklamayı Azerbaycan lideri İlham Aliyev'in danışmanı Hikmet Hacıyev yaptı:
"Ermenistan jetleri dağlık alana düştü, patlama gerçekleşti ve yok oldu. Düşen uçaklar Ermenistan komuta kademesi tarafından kendi halkından gizlendi."
Ermenistan bir Türk F-16'sının kendilerine ait SU-25 savaş uçağını düşürdüğünü ileri sürdü, iddia anında Ankara tarafından yalanlandı. Ermenistan asılsız propagandasına bugün de devam etti ve SU-25'in enkaz fotoğraflarını yayınladı.
Ermenistan işgali altındaki Dağlık Karabağ'ın başkenti Hankendi'de ise çalan sirenlerin sesleri televizyon ekranlarına kadar yansıdı.
Sosyal medyada paylaşılan görüntülerde gökyüzünde ilerleyen füzeler dikkat çekerken, kentin dış bölümlerinde dumanların yükseldiği görüldü.
Reuters haber ajansına konuşan Albert Voskanyan, "Ne söyleyebilirim? Savaş... Gün içinde birçok kez sirenleri duyuyoruz ve sığınaklara saklanıyoruz" dedi.
Ermenistan kaynakları ayrıca, Hankendi'nin Azerbaycan'a ait silahlı insansız hava araçlarıyla bombalandığını ileri sürüyor.
Yüzlerce PKK/YPG'li teröristin Ermenistan'a destek vermek için Dağlık Karabağ'a gittiği bildirilmişti. Bu bağlantıyı kanıtlayan olaylardan biri, Fransa'nın başkenti Paris'te ortaya çıktı.
Paris’te yaşayan Ermeniler ile terör örgütü PKK yandaşları, Azerbaycan Büyükelçiliği önünde toplanarak Türkiye ve Azerbaycan karşıtı gösteri yaptı.
Dağlık Karabağ'daki çatışmalar Pazar günü sabah saatlerinde Ermenistan'ın ateşkes ihlaliyle başladı. Ermenistan, bölgeyi yarım asırı aşkın bir süredir işgal altında tutuyor.
Güney Kafkasya’da 4 bin 400 kilometrekarelik bir alanı kapsayan Dağlık Karabağ (Yukarı Karabağ), Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki en büyük sorun olarak yıllardır çözüm bekliyor.
Peki, ikisi de eski Sovyetler Birliği ülkesi olan Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorununun tarihçesi ne? 'Dağlık Karabağ' bölgesinin kelime kökeni birkaç farklı dilin karışımından oluşuyor. İsminin içinde bulunan birkaç dil bile, bölgenin tarih boyunca farklı kültürler arasındaki geçişkenliğe nasıl maruz kaldığını başlıbaşına gösterir nitelikte.
İngilizcesi Nagorny (ya da Nagorno) Karabakh. 'Nagorny' kelimesi Rusçada 'dağlık' (нагорный), anlamına geliyor. Azerbaycancada da, tıpkı Türkçe'deki gibi 'dağlık' anlamına gelen 'dağlıq' ya da 'yukarı' anlamına gelen 'yuxarı' kelimeleri ile anılıyor. Karabağ ise, Türkçe ve Farsçada ortak bir kelime olup, 'siyah bahçe' demek.
Azerbaycan ve Ermenistan’ın 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla Dağlık Karabağ, kabullenilmiş görünen, ancak Ermeniler tarafından benimsenmeyen bir yapıya evrildi. 1923’te Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı otonom bölge statüsü verilen Dağlık Karabağ'da, bölgede yaşayan etnik Ermenilerin, Azerbaycan yönetiminden duydukları rahatsızlığı zaman zaman gündeme getirmelerine rağmen, Sovyet sisteminin durma noktasına geldiği 1980’lerin sonuna kadar statüko korundu.
Sovyetler Birliği’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un tıkanan sistemin önünü açmak için 1985’te başlattığı açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma (perestroika) süreciyle beraber, Kafkasya’nın bütün sorunlu alanları gibi Dağlık Karabağ da gün ışığına çıktı. Sovyet yönetiminin her geçen gün zayıflayan otoritesini değerlendiren Dağlık Karabağ Otonom Yönetimi, 1988’de Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlanmayı talep etti. Bu talep karşılık bulmazken Azerbaycan ile Ermenistan’ın 1991’de bağımsızlıklarını ilan etmelerinin akabinde Dağlık Karabağ Ermenilerinin ayrılma girişimleri de yoğunlaştı.
Bu dönemde Karabağ'daki Azeri nüfusu zorunlu göçler nedeniyle yüzde 20'ye kadar düşmüştü. 10 Aralık 1991’de yapılan ve bölgede kalan Azerilerin boykot ettiği referandumda Ermeniler, Azerbaycan’dan ayrılmak için oy kullandı. Referandumun ardından Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığı ilan edildi, ancak bu girişim uluslararası toplumda karşılık bulmadı. Ermenistan ordusunun desteklediği Dağlık Karabağ Ermenileri ile bölgede yaşayan Azeriler arasındaki gerilim, bağımsızlık ilanıyla gittikçe yükseldi. Çıkan çatışmalar, 1992’de Ermenistan ordusu ve Dağlık Karabağlı Ermeniler ile Azerbaycan ordusu arasında sıcak savaşa dönüştü.
Dağlık Karabağlı Ermeniler, savaş sonunda bölgenin tümünün kontrolünü ele geçirdikleri gibi komşu yedi bölgeyi (rayon) de işgal ettiler. Böylelikle Dağlık Karabağ ile Azerbaycan'ın doğrudan temas noktaları oldukça sınırlandı. Dağlık Karabağ sorunu akademik çevrelerde yıllardır 'donmuş çatışma' olarak nitelendiriliyor. Aralıklarla devam eden çözüm müzakerelerine rağmen hem Dağlık Karabağ-Azerbaycan temas hattında hem de Azerbaycan-Ermenistan sınırında, karşılıklı ateşkes ihlalleri sık sık tekrarlanıyor. 2014'ün Ağustos ayında 20 yılın en kanlı çatışmaları yaşandı. Dağlık Karabağ sınırında iki gün süren çatışmalarda 13 Azerbaycan askeri öldü. Ermenistan Savunma Bakanlığı da 20 askerinin öldüğünü açıkladı.
Yarım milyon mülteci Azerbaycan ve Ermenistan'a sığındı, yaklaşık bir milyon insan zorla yer değiştirmek zorunda kaldı. Dağlık Karabağ çatışmaları başlamadan önce varolan bazı kasaba ve köyler tamamen terk edildi ve harabeye döndü. Azerbaycan topraklarının yüzde 14’ünden fazlası halen işgal altında. Azeriler bölgenin tarihsel olarak kendi kontrolünde olduğunu ve dolayısıyla kendilerine ait olduğunu iddia ediyor; Ermeniler ise bölgede hep Ermenilerin yaşadığını ve Azeri yönetiminin gayrimeşru olduğunu savunuyor.
İç mesele olarak görüldüğünden dış müdahale konusunda diğer devletler gönülsüz davrandı. İhtilaf, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanması dolayısıyla 1992’den itibaren devletlerarası bir hale büründü. Azerbaycan’da savunma harcamaları 2003’ten bu yana her yıl yaklaşık yüzde 50 oranında arttı. 2012’de savunma harcamaları, Azerbaycan’ın toplam kamu harcamalarının beşte birini oluşturur hale geldi. Ermenistan da Rusya’nın yardımıyla cephaneliğini genişletti.
Tam sayılar net olarak bilinmemekle beraber, küçük yerleşimler ile Laçin ve Kelbecer’in nüfusunun toplamda yaklaşık 14 bin kişi olduğu sanılıyor. AGİT Minsk Grubu eş başkanlarına göre 2005 yılından bu yana nüfusta belirgin bir artış yok. Bölgeye yerleşen etnik Ermeniler altyapıya, ekonomik faaliyetlere ve kamu hizmetlerine kısıtlı bir erişime sahip. Birçoğunun kimlik belgeleri de eksik.
Sorunun en zayıf yeri 175 kilometre uzunluğundaki temas hattı. Mayın tarlalarıyla dolu bu hat, Birinci Dünya Savaşı siperlerini andırıyor. Temas hattına Ermeni tarafından 30 bin, Azerbaycan tarafından ise bu sayıdan biraz daha fazla asker konuşlandırılmış durumda. AGİT Minsk Grubu aracılığıyla yürütülen müzakereler zorlu geçiyor; zira liderler uzlaşıya yaklaşsa da ülkelerinde kamuoyunun isteklerini karşılayamama endişesiyle geri adım atıyor.
Dağlık Karabağ Azerileri ve Ermenileri sürece etki edemiyor. Ermenistan ve Azerbaycan kamuoyunun süreç üzerinde, bölgenin yerlilerinden daha çok etkisi var. Minsk Grubu eş başkanlarının sözcüsü ya da medya sekreteri yok. Bu nedenle de görüşmeler medyada az yer alıyor.
Rusya, önceden Ermenistan’a yakın bir pozisyon almışken, artık Azerbaycan’a ve Ermenistan’a eşit uzaklıkta durmayı tercih ediyor. Bu strateji Ağustos 2008’de Gürcistan’la yaşanan savaşın ardından güçlendi. Stratejik öncelik Gürcistan’ın tecrit edilmesi haline dönüştü. Dağlık Karabağ Sorunu ABD için, Orta Doğu’daki çatışmalardan daha az öneme sahip. Kongre’deki Ermeni lobisi, Hazar Denizi Havzası enerji güvenliği, ‘terörle mücadele’ ve Afganistan’a uçuşlarda Azerbaycan hava sahasını kullanabilmesi ABD için öncelikli konular.
Azerbaycan’ın olası anlaşmadan beklentisi, işgal altındaki toprakların geri verilmesi. Ermenistan’ın olası anlaşmadan beklentisi Karabağ Ermenilerine güvenlik garantisi verilmesi ve bağımsızlık oylaması yapılması. Anlaşmanın Azerbaycan için kaygı verici tarafı, 'bağımsızlık' seçeneğinin referanduma götürülmesi. Anlaşmanın Ermenistan için kaygı verici tarafı, Ermenistan ile Dağlık Karabağ topraklarını birbirine bağlayan Laçin Koridoru'nun korunamaması ve uluslararası güvenlik garantilerinin bölgede kendi etkisini azaltması.
