Dış borç faiz ödemeleri, ithalat için döviz ödemeleri gibi döviz ödemeleri bizim olağan döviz giderimizdir. Buna karşılık ihracat dövizi geliri, işçi dövizi geliri, turizm dövizi geliri gibi döviz gelirleri de "olağan döviz gelirlerimizi" oluşturur. Olağan döviz giderleri ile gelirleri arasındaki fark ise döviz açığını veya fazlasını gösterir.
Buna "cari işlemler açığı" veya "fazlası" denilir. 1998 yılında Türkiye'nin olağan döviz geliri 63.5 milyar dolar, gideri 60.9 milyar dolar, cari işlemler fazlası 2.6 milyar dolardır.
Bir yıl önce 1997 yılında ise olağan döviz gelirleri 58.8 milyar dolar, giderleri 61.4 milyar dolar olduğundan cari işlemler hesabı 2.6 milyar dolar açık vermişti.
Bir yıl önce açık veren hesabın 1998 yılında fazlalık vermesi önemli bir gelişmedir.
İthalat - ihracat gibi olağan döviz hareketi dışında bir de "sermaye hareketi" vardır. "Sermaye hareketi" denilen şey, yabancıların ülkeye yatırım yapmak için getirdikleri / götürdükleri dövizin yarattığı harekettir. Dışarıdan bono ve hisse senedi satın almak için gelip - giden dövizdir. Dışarıdan kısa ve uzun vadeli kredi olarak gelen - giden dövizdir. Nasıl ki olağan döviz gelir - giderlerinin kendi içinde dengesi var ise, geliri - gideri birbirinden farklı ise, aynı şekilde sermaye hareketinin de kendi içinde geliri - gideri farklıdır. Bazı yıllar sermaye olarak gelen, gidenden fazladır. Bazı yıllar tersi olur.
1998 yılının bir özelliği var. Dünya krizinin ve de Türkiye'deki çalkantıların etkisinde kısa sürede 6.3 milyar dolar döviz dışarıya kaçtı. Bu döviz genelde bonoya, hisse senedine bağlanmış döviz idi. Başka ülkelerde kısa sürede döviz çıktığında ekonomi sarsılıyor. IMF yardımı olmadan ülke döviz açığını kapatamıyor. Türkiye 1998 yılında döviz çıkışını IMF yardımı olmadan kendi gücü ile kapatabildi. Kaçan 6.3 milyar dolar dövize ek olarak, uzun vadeli kredi ödemesi için 8.1 milyar dolar, kısa vadeli kredi ödemesi 1.4 milyar dolar olmak üzere dışarıya toplam 16.0 milyar dolar sermaye çıktı. Bunu dengelemek için ülkeye 16.7 milyar dolarlık sermaye girişi temini başarısı gösterildi.
Olağan döviz gelir gider hesabını gösteren cari işlemler hesabı açık verir ise bu açık ya sermaye hareketi hesabından ya da rezervden kapatılır. Sermaye hareketi hesabı açık verir ise bu açık rezervi eritir. 1998 yılında rezerv erimedi. Olumsuz konjonktüre, krize ve de yurtdışına 6.3 milyar dolar para kaçmasına rağmen Türkiye IMF yardımı almadan ve devalüasyon yapmadan döviz dengesini tutturabildi. Rezervini koruyabildi. Bunlar iyi göstergelerdir.
