Euro hesabı kafaları karıştırıyor

     Eskiden her hesabımızı dolar ile yapardık. Şimdi doların yanında bir de euro çıktı. Ve bu iki para biriminin değerleri farklı yönlerde değişmeye başlayınca bizim de kafalarımız karıştı.
Dolar ve euro değerlerindeki değişimi anlayamaz isek, Türkiye'de (1) Doların satış fiyatının ne ölçüde gerçekçi olduğunu (2) İhracatımızın ne yönde geliştiğini de anlayamayız. Sayın okuyucularıma bu iki konuyu anlamalarına yardımcı olacak kaba bilgiler aktaracağım.

Dolar fiyatı ne olmalı?
ODTÜ İktisat Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Nur Keyder'in "Türk lirasının aşırı değerlendiği doğrumu?" sorusuna cevap arayan bir araştırması Anka Ekonomi Bülteni'nde yayımlandı. Prof. Keyder diyor ki: "Geçmiş yıllara kadar uzanacak yerde son bir yıla bakalım. Geçen mayıs ayından bu mayıs ayına kadar bizde toptan eşya fiyatları yüzde 33.7 oranında arttı. Dünyada ortalama artış yüzde 2 oranında. Demek ki, dolar ve euronun Türk lirası fiyatının geçen yıldan bu yana yüzde 31.7 dolayında artması beklenirdi. Halbuki bakıyoruz doların Türk lirası satış fiyatında yüzde 1.2 oranında gerileme var. Sadece bu oranlara bakanlar (1.2+33.7=34.9) oranında Türk lirasının değerlendiğini, doların mayıs sonu fiyatının 1 milyon 932 bin lira olması gerektiğini söylüyor. Unutulan doların yurtdışındaki değer kaybı, ve yurtdışındaki enflasyon. Yüzde 2 yurtdışı enflasyonu bizim yüzde 33.7 oranındaki TEFE oranından düşer isek yüzde 31.7 dolayında bir fiyat artışı beklentisi oluşur. Fakat bundan da doların euro karşısındaki yüzde 26 değer kaybını düşmek gerekir. O zaman sadece yüzde 5.7 gibi bir fiyat ayarlamasının yeterli olacağı ortaya çıkar.
Bunun anlamı doların bugünlerde en fazla fiyatının 1 milyon 527 bin liralar dolayında olabileceği, Türk lirasının dolar karşısında en fazla yüzde 5.7 dolayında değerli işlem gördüğüdür."

İhracat artıyor mu?
Türkiye İhracatçılar Meclisi'nin açıklamalarına göre mayıs ayı ihracatımızda geçen yılın mayıs ayına göre yüzde 30.7 oranında artış var. İhracat rakamları dolar olarak yayınlanıyor. İhracatın ne kadarının dolar, ne kadarının euro olarak yapıldığını bir yana bırakalım. Tüm ihracat rakamlarını euoroya dönüştürelim. Euro / dolar çapraz kuru geçen mayıs ayında 0.94 iken bu mayıs ayında 1.18 oldu. Bu çapraz kura göre ihracat rakamları euroya dönüştürüldüğünde dolarla yüzde 30.7 olan ihracat artışı yüzde 3.7'ye düşüyor. Demek ki, ihracattaki şaşırtıcı artış oranlarının kaynağı euro / dolar hesabından kaynaklanıyor.
Gelelim az da olsa Türk lirasının değer kazanmasına rağmen ihracatın nasıl sürdürülebildiğine... (1) İç piyasa hala canlanamadı. Üretimin sürdürülmesi ihracata bağlı. (2) İhracatçı bisiklet üzerinde duruyor. Pedal çevirmez ise, ilerlemez. Satışı devam ettirmez veya artırmaz ise yıkılır... (3) Yeni üreticiler ve ihracatçılar devreye giriyor. Bunlar kura ve zarara katlanarak ihracat pazarından pay alma çabasında. (4) Krizden etkilenen üretici verim artışına önem verdi. Maliyetleri kıstı. Bu nedenle döviz fiyatındaki düşüklüğü bir ölçüde hazmedebiliyor. (5) Döviz kuru ile ilgili hesaplarda görüldüğü gibi Türk lirasındaki değerlenme oranı da hazmedilemeyecek büyüklükte değil.