Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşunun 700'üncü yıldönümü münasebetiyle Yılmaz Karakoyunlu'nun yazdığı "Önce İnsan" isimli oyun İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları'nın Kadıköy Haldun Taner Salonu'nda sahnelenmeye başladı. Bu oyunu mutlaka görünüz. Yazılışı çok güzel, oynanışı çok güzl. Oyunda Osmanlı'nın (isterseniz buna Türk'ün deyiniz) adalet ahlakı ile saltanat ihtirası tartışılıyor.
Yargıtay'ın kurucusu ve de her şeyin esası "Mecelle"dir diyen Ahmet Cevdet Paşa ile, Danıştay'ın kurucusu ve de her şeyin esası "Anayasa"dır diyen Ahmet Mithat Paşa iktidarı ele geçirmek için çatışırken, Sultan Abdülhamit, sadrazamlığa aday paşaları birbirine kırdırıp hükümranlığını sürdürüyor.
Yılmaz Karakoyunlu oyunda, 125 yıllık Anayasa mücadelesinin ilk değerinin adalet ahlakı olduğunu ve adaletin sadece özgür insanın erdemi olabileceğini vurguluyor.
Mithat Paşa'ya göre, "Halk, tek heceli bir kudrettir. Egemenliktir... İhmal edilmiş halk ile ayakta kalmış bir devlet görülmemiştir..."
Mithat Paşa, Abdülhamit'e anlatmaya çalışır:
Devlet denince akla önce insan onuru gelir...
Bu onurunu yükselten devlet, aslında kendi varlığını yüceltir...
Bu varlık öyle bir erdemdir ki,
insanı devletin kurallarına saygı duymaya mecbur eder...
Tarih, hep bu ihtilafın macerası ile doludur...
Bazen devlet, bazen insan haklıdır...
Ülkenin kültürünü birden bire değiştirmek mümkün değildir...
Çok büyük sarsıntılar yaratır...
Her şey kendi koşullarında yetişir...
Toprak çatlamazsa tohum nasıl yeşerir?
"Önce Devlet" diyen Sultan Abdülhamid, "Önce İnsan" diyen Mithat Paşa'yı bertaraf etmede başarılı olur. Hem de Mithat Paşa'nın getirdiği Anayasa'yı ve savunduğu hukuku kullanarak. Yaptığının yanlışlığını bile bile... Vicdan azabını, içindeki fırtınaları dindirmek için kendine göre bahaneler yaratır. Der ki,
Her ihtilafın iki kefesi vardır.
Adil olmak istiyorsan bir o kefede olacaksın; bir bu kefede...
İki tarafın da koşullarını iyi kavrayacaksın...
Zira koşullar bazen insan iradesini aşar...
O zaman da adalet görünenden farklı olur...
Sayın okuyucularım, mutlaka bu oyunu izleyiniz. Tam bilet 600 bin lira, indirimli günlerde 300 bin lira... Hem güzel vakit geçirir, hem de tarihten ders alırsınız. Yüz yirmi beş yıl sonra Türkiye'de aynı oyunların sürdüğünü anlarsınız.
Mithat Paşa'yı Kamuran Usluer, Abdülhamid'i Hüseyin Köroğlu, Mahmut Velalettin Paşa'yı Salih Sarıkaya, Nuri Paşa'yı Ahmet Uz, Ahmet Cevdet Paşa'yı Toron Karaca, İliyadis Efendi'yi Yalçın Boratap oynuyor. Hem de çok güzel oynuyor. Sultanlarda Gül Akelli ve Müge Akyamaç başarılı. Rejisi ile, dekoru ile, tüm oyuncuları ile "Önce İnsan" bu ayın sanat olayı.
