Ama ekonomide beklenen olamayınca kurulu kapasiteler boş kaldı. Otomotiv ürünlerine talep büyüyecek yerde küçüldü. Gelir dağılımındaki çarpıklığın sonucu olarak küçülen talep ithal malına yöneldi. Bunun üzerine otomotiv ana ve yan sanayii ihracata yöneldi. Tekstil ve giyim sanayii ile birlikte ülkeye en fazla döviz getiren sektör haline geldi.1992 yılında Türkiye'de 394 bin taşıt aracı satılmıştı. Bunların yüzde 80'ini oluşturan, 315 bini yerli sanayi ürünü idi. 2002 yılında 175 bin araç satıldı. Yerli aracın toplam satışlardaki payı yüzde 50'ye, satış rakamı ise 87 bine düştü. Otomotiv ana ve yan sanayiinde büyük yatırımlar yapıldı. Ciddi boyutta kapasite kuruldu. Otomotiv ana ve yan sanayiinde yatırım yapan yerli ve yabancı sermaye, "Türkiye'nin istikrar içinde büyüyeceği, büyümenin nimetlerinden yararlanacak olan halkın gelirinin artacağı, gelir dağılımının düzüleceği ve sonuç olarak otomotiv ürünlerinde talebin artacağı" varsayımına dayanıyordu. Gelişen ekonomi ve hafif ve ağır ticari araca talebi de büyütecekti. 1992 2000 2001 2002Yerli 315 319 101 87Yabancı 79 340 95 88Toplam 394 659 196 175Yabancı Payı(%) 20 52 48 50 Toplam Otomotiv Pazarı (bin TL) Bu krizden otomotiv ana ve yan sanayii ihracata yönelerek çıktı. 1992 yılında 322 bin taşıt aracı üreten sanayi kuruluşları üretimin sadece yüzde 3'ünü ihraç ediyordu. 2002 yılında toplam 346 binlik üretimin yüzde 74'ünü oluşturan 257 bin adet taşıt aracı ihraç edildi. 1992 2000 2001 2002Üretim 322 430 270 346İhracat 9 96 198 257İhracat Payı(%) 3 22 73 74 Üretim ve ihracat (bin adet) Türk otomotiv ana ve yan sanayii ihracat ile ayakta kalıyor ama üretimin yüzde 74'ünü ihraç edebilmesine rağmen gene de otomotiv sanayii tesisleri çok düşük kapasite ile çalışıyor. 1992 yılında otomotiv fabrikalarından binek otomobil üretenler yüzde 102, ticari araç üretenlern yüzde 48 kapasite ile çalışırken 2002 yılında otomobil üreten fabrikalarda kapasite kullanımı yüzde 31'e düştü. Ticari araçlarda aynı kaldı. 1992 2000 2001 2002Otomobil 102 43 25 31Ticari Araç 48 76 43 49 Otomotivde Kapasite Kullanım Oranı (yüzde) Otomotiv ana ve yan sanayii tesisleri ihracatı artırma çabasını sürdürüyor. 2001 yılında 3.4 milyar dolarlık, 2002 yılında 4.3 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirildi. 2002 yılının ilk üç ayında 856 milyon dolar olan ihracat geliri 2003 yılının ilk üç ayında yüzde 50 artış ile 1 milyar 281 milyon dolara yükseldi. Fakat otomotiv ana ve yan sanayicilerin bekleyişi, ihracat artışına paralel olarak iç piyasadaki satışların da artması. Yaşlanmış binek otomobilleri ile ticari araçların yenilenmesini teşvik edecek vergi ve kredi kolaylıkları bunu sağlayacak bir formül olarak görülüyor. guras@milliyet.com.tr
