Geçen kasım ayında Türkiye'de mali kriz patlak verdiği zaman Buenos Aires'te idim. Türkiye'deki olay binlerce kilometre uzaklıktaki Arjantin'de inanılmayacak bir ilgi uyandırmış, gazeteler "El Efecto Turco" (Türk Etkisi) veya "Artık Hepimiz Türk Olduk" gibi manşetler atmıştı.
Bu ayın başlarında doların dalgalanmaya bırakılması ile ortaya çıkan yeni kriz, bir kez daha Arjantin'de büyük yankı buldu. Buenos Aires'te borsa dahi bundan etkilendi. Yerel basın gene Türk etkisinden söz etti.
Dünya basını da son günlerde bu konudaki şaşkınlığını dile getirdi. "Newsweek" dergisi Ankara'daki krizin, "aynen Türkiye gibi IMF'ye bel bağlayan ve parasını koruma mücadelesini veren Arjantin'e bulaşacağını" belirtirken, "Financial Times" gazetesi de "iki ülke birbirinden 8 bin mil (13 bin km.) uzaklakta olduğu halde, Ankara'da olanlar hemen Buenos Aires'e yansıyıveriyor" diye yazdı...
* * *
TÜRKİYE nire, Arjantin nire! Özellikle bu Latin Amerika ülkesinin "Türk krizi"nden bu kadar etkilenmesinin sebebi ne?
Bunun çeşitli nedenleri var: İki ülke de "kalkınma halindeki" toplumların ekonomik, sosyal ve siyasal özelliklerine sahip... Günümüzün globalleşme sürecinde bu ülkelerin izlediği politikalar da birbirine benzer... Arjantin de, Türkiye de, yabancı yatırımcıların ve mali çevrelerin gözünde "yükselen pazarlar" kategorisinde. Dolayısı ile, birinde çıkan sorun, diğerini de etkiliyor.
Arjantin'in özellikle "krize açık" olmasının bir nedeni de, geniş çapta dış borçlanmaya girişmiş olmasıdır. ("Yükselen pazarlar"ın çıkardığı tahvillerin dörtte biri Arjantin'e ait). Bu nedenle dünyanın neresinde bir kriz çıkarsa, Arjantin bundan derhal etkilenir. Nitekim son yıllarda peş peşe Asya, Rusya, Brezilya krizleri, Arjantin ekonomisini epey sarstı...
* * *
ŞİMDİ Arjantin krizde. - Enflasyonun sıfır olmasına, pesonun dolara bağlı kalmasına rağmen... -Buna karşılık bütçe açığı büyük; dış borçları çok fazla.
İki hafta önce Başkan Fernando de la Rua, Lopez Murphy'yi ekonominin başına getirdi. "Kurtarıcı" olarak bakılan Murphy, bütçe açığını 2 yılda kapatacak sıkı bir önlemler paketi ortaya koydu. De la Rua programa partilerin, iş çevrelerinin, sendikaların, aydınların desteğini istedi, ama sağlayamadı. İlk fireyi koalisyon hükümeti verdi. Bazı bakanlar istifa etti. Sonunda Başkan "kurtarıcı" Bakan'ı değiştirmek zorunda kaldı!
Şimdi Arjantin ekonomik kriz ile siyasal kriz kısır döngüsünün içinde bocalıyor. Ekonomiyi düzeltmesi için, öncelikle siyasi durumuna çekidüzen vermesi gerekiyor. Ancak bu da ekonominin rayına oturtulmasında gösterilecek başarıya bağlı...
Arjantin'deki gelişmeler bizim için de ilginç derslerle dolu...
