Hafta içinde dış politika alanında dikkatler BM Genel Sekreteri Kofi Annan’ın Kıbrıs’taki temasları üzerinde toplandığı için, bir başka önemli gelişmeye gereken ilgi gösterilmedi.
Annan’ın Lefkoşa’da görüşmelerini sürdürdüğü sırada, NATO toplantısı vesilesi ile İzlanda’nın başkenti Reykjavik’te bulunan Türk, Azeri ve Ermeni Dışişleri bakanları bir araya geldiler.
Bu toplantı, Türk diplomasisinin yeni bir açılımının ürünüdür. Bundan 2 yıl önce İsmail Cem, TESEV’in İstanbul’da düzenlediği bir Kafkasya sempozyumunda, bu inisiyatifin ilk işaretini vermişti. Bakan o zaman Türkiye’nin arzu edildiği takdirde Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki anlaşmazlığın çözümüne direkt katkıda bulunabileceğini söylemişti.
Türkiye’nin Ermenistan ile diplomatik ilişkilerinin bulunmaması nedeni ile Erivan’ın Ankara’nın böyle bir arabuluculuk çabasına sıcak bakıp bakmayacağı sorgulanmıştı.
İlk kez üçlü toplantının gerçekleşmesi, Erivan’ın böyle bir itirazı veya tereddüdü olmadığını ortaya koydu. Bu bakımdan böyle bir toplantının yapılması dahi, kendi başına olumlu bir gelişme sayılır...
***
REYKJAVİK’te aslında bir değil, iki "buluşma" gerçekleşti. Birincisi, bir buçuk saat süren "üçlü" toplantı. Diğeri de, Cem ile Ermeni meslektaşı Vartan Oskanyan arasındaki "ikili" görüşme.
Üçlü toplantıda Kafkasya’daki genel durum, 11 Eylül sonrası gelişmeler, bölgedeki sorunlar ve özellikle Yukarı Karabağ meselesi üzerinde fikir alışverişi yapıldı.
Tabii böyle bir toplantıda ele alınan konular üzerinde hemen görüş birliği sağlanması beklenemezdi. Ama üç taraf da bu buluşmadan son derece memnun kaldı. Türk yetkilileri bunu "çok yararlı bir adım" olarak nitelendirdiler. Dün telefonla görüştüğümüz Erivan’daki meslektaşlarımız da Ermeni hükümet ve hatta parlamento çevrelerinde bu toplantının geniş destek gördüğünü bildirdiler.
Bilindiği gibi AGİT’e bağlı "Minsk grubu" Azeri - Ermeni anlaşmazlıklarının halli için yıllardan beri faaliyettedir. Türkiye de bu grubun içindedir. Ama şu ana kadar bu grubun çabaları bir sonuç vermedi.
Dün görüştüğümüz üst düzey bir Türk yetkilisi, Türkiye’nin yeni açılımının "Minsk grubunun yerini almak" gibi bir amaç gütmediğini, aksine üçlü toplantıların bu grubun "işini kolaylaştırabileceğini" belirtti...
Bundan sonra önümüzdeki ay İstanbul’da - Karadeniz İşbirliği Örgütü’nün toplantısı vesilesi ile - bu "üçlü görüşmeler"e devam edilecek. Böylece Minsk grubuna paralel, yeni bir süreç başlıyor...
***
CEM - Oskanyan görüşmesine gelince, bu ilk buluşmaları değil. Geçenlerde New York’ta Dünya Ekonomik Forumu sırasında da iki bakan bir araya gelmişti.
Yetkililere göre "sohbetin havası" iyi idi. Ama anlaşılan içerik olarak hissedilir bir "ilerleme" kaydedilmedi. Türk tarafının "normal ilişkiler"in kurulması için belirlediği "parametreler" aynı. Yani önce Karabağ meselesinin halli, Ermeni güçlerinin Azeri topraklarından çekilmesi, ayrıca Ermenistan’ın soykırım iddiası ve toprak talebi ile ilgili tutumunu değiştirmesi...
Ancak bu tür buluşmalarda bu konuların tartışılması ve ilişkilerin normalleştirilmesi yollarının araştırılması, önemli bir adım oluşturuyor. Ermenistan meclisinde milletvekili Sergo Yeritsiyan dün yaptığı konuşmada, "diyalog, iki ülke arasında tarihi ve siyasal anlaşmazlıklara rağmen devam etmelidir" dedi.
Türkiye’de de bu görüşte olanlar çok. Ankara’nın açılımı da bunu gösteriyor.
