Libya’ya karşı yürütülen uluslararası hava operasyonu, pek çok soruya yol açtı. Harekâtın niteliği ve olası sonuçları hakkındaki soruların bir kısmının şu anda kesin bir yanıtı yok. Ancak görünen o ki, Libya uzun bir “savaş süreci”ne giriyor. Velev ki, Muammer Kaddafi bir şekilde çekilmeye razı olsun, bu da şu anda uzak bir olasılık...
Halen zihinleri kurcalayan ve belli başlı bazı soruları yanıtlamaya çalışalım:
- Koalisyon güçlerinin hedefleri ve beklentileri nedir?
BM Güvenlik Konseyi’nin verdiği yetki, sivilleri korumaya yönelik bir uçuşa yasak bölge oluşturmak ve gerekli görülecek bazı askeri önlemler almaktır. Koalisyon yetkilileri son hava operasyonlarının bu çerçevede yürütüldüğünü belirtiyorlar. Yani, gerek sivillere karşı Kaddafi güçlerinin giriştiği saldırıları durdurmak, gerekse hava sahasını kontrol etmek için, Libya hava ve kara gücünün kırılması gerektiğini öne sürüyorlar.
Nitekim bombardımanlardan sonra, Libya hava savunma sistemi çökertilmiş ve isyancıların hâkim olduğu bölgelere karşı saldırılar durdurulmuş durumda.
Yani askeri alanda gelişmeler, Koalisyon’un beklentileri doğrultusunda. Ne var ki, özellikle operasyonlar sırasında sivillerin ölmesi, bazı ülkelerde (Türkiye dahil) “sınırın aşıldığı” eleştirisine ve bombardımanların durdurulması çağrısına yol açıyor.
- Hava operasyonları sonuç verebilir mi?
Daha önceki tecrübeler, sadece hava hâkimiyeti ile sonuç alınamadığını gösteriyor. Koalisyonun beklentisi, Kaddafi güçlerinin yediği darbenin, onun isyancılara karşı saldırı planlarını bozacağı gibi, Bingazi merkezli isyancıların karşı saldırıya geçmek kabiliyetini artıracağıdır. Bir başka umut da, askeri alandaki yeni durumun Kaddafi güçlerinin saf değiştirmesi ve böylece diktatörün kontrolü kaybetmesidir. Bunun gerçekleşme ihtimali doğrusu şu anda pek kuvvetli görünmüyor.
- Kaddafi’nin beklentisi ne? Neye güveniyor?
Kaddafi halen orduya hâkim. Halkın bir kesimi ona hâlâ bağlı. Direnmek için bir milyon insana silah dağıtmaktan söz ediyor. Aslında bir kara harekâtı ve işgal söz konusu olmadığına göre, bu tipik bir
Kaddafi gösterisi!
Ama Kaddafi sadece bir hava harekâtı karşısında pes edecek biri değil. Bu alandaki yediği darbeye rağmen, başka alanda karşılık vermeye çalışacak. Örneğin, geçmişte Batı’ya karşı terörü bir silah olarak kullandı. Bunu yeniden deneyebilir.
Bu arada Kaddafi’nin bir beklentisi de, Koalisyon’un kendi içinde çatlaması ve etkisini kaybetmesidir. Arap Birliği’nin Koalisyon’a verdiği ilk desteği şimdi geri çeker gibi davranması, Rusya ve Çin’in operasyonları eleştirmesi, Kaddafi’ye herhalde umut ve cesaret verecektir.
Sonuçta da bu, bizzat kendisinin dediği gibi, uzun ve çetin bir savaşa dönüşebilir...
- Daha uzun vadede ne olacak?
Yanıtlaması en zor sorulardan biri de bu. Libya gerçekten ateşi keserse... Koalisyon’un kara birliklerine karşı hava operasyonları durabilir. Ama uçuşa yasak bölge devam edecektir.
Böyle bir savaş hali sürerse, ülkede iki ayrı bölgede iki ayrı yönetim hâkim olacak, yani fiili bir bölünme gerçekleşecektir.
Bunu Koalisyon da istemiyor. Bu yüzden Obama dahil Batılı liderler, Kaddafi’nin mutlaka gitmesini istiyor. Ancak gitmediği sürece de ülkedeki iki başlılık devam edecektir.
Kaddafi dönemi iç ve dış dinamiklerin etkisiyle er geç sona erecek. Mesele ondan sonra ne olacağı, kimin yönetimi devralacağıdır. Bunu kimse bilmiyor. Ortada hazır bir plan yok. Bu da ucu açık, belirsiz sürecin bir başka göstergesi...
