Şükrü Andaç

Koronavirüs salgınıyla birlikte birçok sektörde işler yavaşladı hatta tüm dünyada satışların durma noktasına geldiği iş kolları var. Şanslı olan kimi markalar teknoloji desteğiyle işlerini sürdürmeye devam ediyor. Özellikle hizmet ve üretim sektörlerinde kaygılı bir bekleyiş var.

Bununla birlikte işlerin ciddi ölçüde yavaşladığı alanlardan biri de reklam dünyası.

Milyar dolarlık bütçeleri kontrol eden ve markaların müşteriyi kalbinden yakalaması için son derece yaratıcı kampanyalar hazırlayan bu sektör, virüsün etkisini oldukça sert hissediyor.

Elbette önceki krizler gibi bu salgının neden olduğu kriz de ilelebet sürmeyecek.

Tüm dünya korona belasını üzerinden atar atmaz, hayat normale dönecek. İşler eskisi gibi açılacak. Markalar canlı, cıvıl cıvıl reklamlarıyla dört bir yerde boy gösterecek. Umudumuz virüs salgının etkisini gösterdiği şu dönemdeki tahribatın yok edici olmaması, en az hasarla bugünlerin atlatılması.

‘Sosyal izolasyon’ vurgulu

Kovid-19 virüsü moralleri bozdu. Hayatı da bazı yerlerde durma noktasına getirdi. “Evde kal” çağrılarıyla harcamalar şu günlerde ağırlıklı olarak temel ihtiyaç ürünlerine yöneldi.

Buna karşılık sadece bugünleri değil geleceği de düşünen markalar, müşterisiyle iletişimini koparmamak için yine etkili ve yaratıcı reklam kampanyalarına imza atmayı sürdürüyor. Virüsle birlikte öne çıkan konuların başında hiç şüphesiz sosyal izolasyon konusu geliyor.

Hepimizin ortak dileği, yaşadığımız bu kötülüklerin bir an evvel bitmesi ve normal hayatımıza geri dönmek. Bugünlerde iyimser düşünmek ve bu doğrultuda zorlukları aşmak için elimizden gelenin en iyisini yapmak önemli. Ama gelin görün ki; koronavirüs salgınıyla ilgili tahminler havalarda uçuşuyor.
“Mayıs sonunda, hiç olmadı haziranda normale döneriz” diyen de var; “Bu iş temmuza ağustosa uzar ya da 2020 sonunu da bulur hayata dönüş” diyenler de var.

‘Korona Notları’ serisinde, şu zamana değin, alanının uzmanı ve geleceği öngörme noktasında itibarlı kişi ve kurumların görüşlerine yer verdik.

Bugün, sizlerle iki farklı grafik paylaşacağım. Salgın etkisinin ne zaman bitebileceği noktasında bizlerin farklı açılardan bakmamızı sağlayabilir.

Sosyal ve siyasal yapı farkı

Paylaşacağım ilk grafik, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) New York Eyalet Valiliği ile çalışan McKinsey’in çalışmasına dayanıyor.

New York Valisi Andrew Cuomo, önceki gün ekranların karşısına geçerek, son derece detaylı bir konuşma yaptı.

“Amerika olarak şu aşamada Çin veya o bölgedeki diğer bazı ülkeler gibi sokağa çıkma yasağı uygulamak mümkün görünmüyor. Çünkü buradaki sosyal ve siyasal yapı bu önlemi almak için uygun değil” diyen Vali Cuomo, gerek Gates Foundation (Bill Gates) gerekse McKinsey’in araştırmalarından yola çıkarak, normale dönüş için ancak tahminde bulunabileceklerini söylüyor.

Teknoloji insanlarının kendi dünyalarıyla ilgili söylediği “özlü sözler” vardır. Bunlardan ilki, “Kullandığınız ürün bedava ise, asıl ürün sizsinizdir”. İkincisi ise, “Dijital dünyadaki en büyük güvenlik açığı insandır.”

Daha önce bahsetmiştik; tüm dünyanın koronavirüs ile mücadele ettiği şu günlerde, “sosyal mesafe” ve “evde kal” çağrıları sonrasında video konferans teknolojisi adeta altın çağını yaşıyor.

Düşünün en popüler uygulama olan Zoom’un patronu Eric Yuan, bu kısa sürede kişisel servetine 4 milyar dolar kattı.

Dünya liderlerinden CEO’lara, akademisyenlerden öğrencilere, ev hanımlarından beyaz yakalılara 200 milyon kişi Zoom kullanıyor.

Dünyada koronavirüs salgını başladığında, bazıları bunun bir komplo olduğunu, Çin ile Amerika’nın birbirlerini çökertmek için bu virüsü üreterek, yaydıklarını öne sürdü.

Oysa bilim çevreleri ve toplumun ileri gelenleri, çok uzun zamandır böyle bir salgın tehlikesinin farkındaydı ve uyarılarda bulunuyorlardı.

Bunlar arasında en dikkat çekici isimlerden biri, dünyanın en zenginleri listesinin vazgeçilmezi olan Bill Gates idi.

ABD’li yazılım devi Microsoft’un kurucusu olan Bill Gates, sadece 102 milyar dolarlık -Forbes zenginler listesi, 2020- servetiyle değil, uzun süreden bu yana uğraştığı vakıf faaliyetleriyle öne çıkıyor.

Korona Notları’nda, dün, “yerli 3D yazıcı” şirketi örneğinden yola çıkarak, ileri teknolojilerin acil ihtiyaçlar karşısında ne denli yararlı olabileceğini anlatmıştım.
Elbette sadece 3D yazıcı değil, Türkiye, “veri merkezi”, “yazılım”, “otonom araçlar”, “sanal gerçeklik”, “biyo teknoloji-genetik” ve “robotlar” gibi birçok farklı alandan bir veya birkaçına odaklanarak, dünya liginde kendisine yer bulmayı başarabilir.

İşte o zaman korona gibi çok bilinmeyenli virüslere karşı aşı ya da ilaç denildiğinde, gündeme sadece dünyanın birkaç ülkesi değil, akıllara Türkiye de gelebilir.

Biraz geçmişe doğru gidelim

“Biz, Batıdan elektrik lambasını, buzdolabını, kent planını alınca artık Batılı ve modern olduk sanıyoruz. Oysa Batılı zihniyet, o ampulden daha iyisini ve daha ilerisini yapmak için savaşan zihniyettir. Bu ilerleyiş dolayısıyla Batıdan harfiyen aldıklarımızda pek geç kalıyoruz. Örneğin, şimendifer yapmaya kalkıştık, siz onu yapıncaya kadar şimendiferin modası geçmiş bulundu ve Batı şose, kamyon ve otobüsü icat etti. Yani biz bir pantolonu taklit ederken, Batılı yeni bir pantolon yaptı. Yıllarca sonra ikmal edilecek kent planları da, bittabi aynı akıbete uğruyacak. Daha iyisini ve ilerisini yapma isteğinin, yani yaratıcı atılışın kökünde tecessüs (günümüzdeki araştırma-geliştirme) ve merak duygusu vardır. Bu duygu, hiçbir pratik sonucu amaç edinmez. Yalnız öğrenmek ister ve araştırır. Pratik sonuç, keşiften çok sonra gelir. Taklit etmemiz gereken bir şey varsa, o da bu araştırma gücüdür. Ve bu araştırma gücüdür ki -bittabi her alanda- özellikle bu bizim Anadolumuzun eski kültürünün gerçeğini çıkarma işini başararak ilerleyişi köstekleyen birçok kompleksleri ortadan kaldırır.”

Üretim çağı...

Bu sözler Cevat Şakir’e, daha çok bilinen ismiyle Halikarnas Balıkçısı’na ait. Bir tarafta 20. yüzyılın ortalarında yazılan sözler, diğer yanda 2020’li yıllarda Batı ve Türkiye…

Artık zaman kaybına tahammül yok.

Normal zamanda, İstanbul Seyrantepe’de üretim yapan Türkiye’nin ilk yerli 3D (üç boyutlu) yazıcı firması olan “Zaxe”, sadece ürettiği bu cihazları satıyor, yazıcıdan çıkan ürünlerle ilgilenmiyordu. Ancak Türkiye’de koronavirüsün etkisini artırmasıyla Zaxe’nin iş yapış şekli de bir anda değişti. Şirket, şimdilerde yerli yazıcıdan “korona valfi” üreterek, hayat kurtaran sağlıkçıların yanında.

İtalya örnek oldu
Son derece üzücü “İtalya örneği”, 2016’da yüzde 100 yerli ilk ürününü piyasaya çıkaran, bugüne kadar da 1500 adet 3D yazıcı satan Zaxe’nin, Kovid-19 için harekete geçmesini sağlar.

İtalya’da doktorlar zamana karşı yarışırken; on binlerce kişi, tedavi için hastanelere akın eder. O an ülkenin bazı bölgelerinde yoğun bakım ünitesinde solunum cihazına bağlı hastalar için kullanılan solunum valfleri tükenir. Bu aparatların tükendiği bir hastane de Brescia kentindedir. Hastane yönetimi acilen hep çalıştığı tedarikçi şirketten valf ister. Ancak şirket, bu üründeki üretim hızının yetersizliğinden dolayı tedarik edemeyeceğini bildirir. Ayrıca valfin tasarımını da paylaşmayacağını (!) belirtir. Hal böyle olunca ülkedeki bir 3D yazıcı firmasından gönüllü mühendis Christian Fracassi ve arkadaşı Alessandro Ramaioli, hastane için muadili olan hayat kurtarıcı solunum cihazını tasarlar ve yazdırır. Sonra bir anda adeta tüm dünyadaki 3D yazıcılar işi gücü bırakır ve bir anda sağlık ve eczacılık gereçleri üretmeye soyunur. Bir film senaryosu gibi gelen bu öykü, Türkiye’de Zaxe’ye de ilham kaynağı olur.

Tüm dünyadaki büyük şehirler koronavirüs salgını yüzünden en üst seviyede alarmda.

Avrupa’da Madrid, Roma gibi yakın zamana kadar dünyanın turizm merkezi olan bazı şehirler tamamen kapatılmış durumda.

Aralarında İstanbul’un da yer aldığı diğer birçok şehirde ise sosyal izolasyon uygulanıyor, sokaklar boş, ekonomik ve sosyal hayat neredeyse durmuş durumda.
Amerikalı düşünce kuruluşu Brookings Institution’a göre büyük şehirler bu salgını da yenecek ve eski hareketli günlerine geri dönecek.

Koronavirüs yüzünden çoğumuzun bir anda tüm hayatı değişti. Eskiden normal olarak yaptığımız birçok şeyi yapamaz olduk.

Toplu taşımayı kullanmak, bir kafede buluşmak, sınıfta ders görmek, işyerinde çalışmak gibi sıradan hareketler bir süreliğine askıya alındı.
Bunlar yerine hayatımıza daha öncelerde çoğumuzun pek kullanmadığı teknolojiler ve yöntemler girmiş durumda.