Yaman Törüner

<#comment>
<#comment>
Krizler, zamanında tedbir alınmadığı için çıkar. Hükümetler ise, ne denli güçlü tabana dayanırlarsa dayansınlar, ekonomik beceriksizlikler yüzünden giderler. Ya bilgisizlik ya da bürokrat veya başka çevrelerin yanıltmaları sonucu, siyasiler birçok durumda zamanında karar alamazlar. Geldiğimiz noktada, hükümetin ekonomide acil kararlar alma zorunluluğu var. Önümüzde seçimler olması nedeniyle kararların seçim sonrasına bırakılması kaçınılmaz. Ama, hemen seçim sonrası ekonominin ameliyat masasına yatırılması gerek.
Ekonomide 3 temel sorun var:
a) Üretim ve yatırım atışı sağlanamaması; buna bağlı olarak işsizliğin artması ve vergi gelirlerinin artırılamaması. Bunun temel 3 nedeni var. Birincisi, Türk lirasının aşırı değerli durumunu sürdürmesi. İkincisi, yabancı yatırımcı gelmemesi. Üçüncüsü, enflasyonu düşürme operasyonunda aşırılıklara kaçılması ve hedeflerin parasal politikalarla sağlanmaya çalışılması.
b) Yıllık dış ticaret açığının 20.9 milyar dolara ulaşması. Belki, bunun dayanılabilir olduğunu ve cari açığın bu yıl 10 milyar doları geçmeyeceğini ve Merkez Bankası rezervlerinin yeterli olduğunu söyleyeceksiniz. Doğrudur. Ama, bankaların Merkez

Ülkemiz, coğrafi önemi ve sorunlu bölgelere yakınlığı nedeniyle, güçlü devletlerin kontrolü altında bulunması gereken bir yerde. Hatta, mevcut jeopolitik haritalarda Türkiye, Ortadoğunun içinde gösteriliyor.Kuzey Afrikadan başlayıp, Mısır, Sudan, İran, Irak, Suriye, Suudi Arabistan, tüm Emirlikler, Ürdün, İsrail, Yemen, Lübnan, Afganistan, Kafkasya ve Kazakistana kadar olan Türki cumhuriyetleri kapsayan, Türkiyenin de dahil olduğu bu bölgeye "Middle East Shatterbelt" deniliyor. Ya da, son günlerdeki söyleyişi ile "Büyük Ortadoğu". Son olarak, bu bölgeye Kafkasya da dahil edilerek "kemer" tamamlandı.Bu geniş bölge, dünyanın henüz tam anlamıyla paylaşılamamış ama dünyadaki ekonomik zenginliğin en büyük kaynağı olan bölümü. Sovyetler Birliğinin çökmesi ve Avrupa ülkelerinin denizaşırı ülkelerde savaşamayacak hale gelmesi ile tek süper güç kalan Amerika Birleşik Devletleri (ABD) haklı olarak bu bölgeyi kontrol etmek durumunda. Büyük Ortadoğu, soğuk savaş döneminde süper güçlerin ciddi çatışmalarının yaşandığı ve bu nedenle düzenin tam olarak oturtulamadığı dünyadaki tek ve en geniş kuşak. Kısacası, jeopolitik çalışmalar bu bölgeyi kontrol edenin dünyayı kontrol edeceğini gösteriyor.

<#comment>
<#comment>
Bugünlerde çok sözü edilen "Büyük Ortadoğu Projesi"nin ne anlama geldiğini geçen yıl anlatmıştım. S. B. Cohen'in Geopolitics of the World System (Dünya Sisteminin Jeopolitiği) kitabında uzun uzun anlatılan bu projeyi, 26 ve 28 Mayıs 2003 tarihli yazılarımda değerlendirmiştim. Yazılarımda değindiğim yorumlar yavaş yavaş şekilleniyor.
Ülkemiz, coğrafi önemi ve sorunlu bölgelere yakınlığı nedeniyle, güçlü devletlerin kontrolü altında bulunması gereken bir yerde. Hatta, mevcut jeopolitik haritalarda Türkiye, Ortadoğu'nun içinde gösteriliyor.
Kuzey Afrika'dan başlayıp, Mısır, Sudan, İran, Irak, Suriye, Suudi Arabistan, tüm Emirlikler, Ürdün, İsrail, Yemen, Lübnan, Afganistan, Kafkasya ve Kazakistan'a kadar olan Türki cumhuriyetleri kapsayan, Türkiye'nin de dahil olduğu bu bölgeye "Middle East Shatterbelt" deniliyor. Ya da, son günlerdeki söyleyişi ile "Büyük Ortadoğu". Son olarak, bu bölgeye Kafkasya da dahil edilerek "kemer" tamamlandı.
Bu geniş bölge, dünyanın henüz tam anlamıyla paylaşılamamış ama dünyadaki ekonomik zenginliğin en büyük kaynağı olan bölümü. Sovyetler Birliği'nin çökmesi ve Avrupa ülkelerinin denizaşırı ülkelerde savaşamayacak hale

Bu yıl sonunda kullanmaya başlayacağımız yeni Türk liraları tedavüle çıkarken, Merkez Bankası bizi bu pis, mikrop yuvası kâğıt paralardan kurtarabilir. Bunu gerçekleştirmek için önceki yazımda çeşitli tedbirler önermiştim. Bunlar arasında, "emisyon yönetim masası" oluşturulması, iyi bir yedek banknot deposu hazırlanması, Merkez Bankası ve bankaların yeni para sayma makineleri alması, büyük kupür banknotlara yönelinmesi gibi öneriler vardı.Bu önerilere ilaveten aşağıdaki tedbirlerin alınması da düşünülmelidir:a) Banknot Matbaası özelleştirilirse, para basım maliyetleri düşer ve aynı masrafla daha çok banknot satılabilir.b) Anlaşıldığı kadarıyla, Merkez Bankası yıl sonunda mevcut banknotların kalıplarını kullanarak, sadece 6 sıfırı silmek suretiyle kolayca yeni Türk lirasını piyasaya sürecek. Böylece, gelecek yıl yeni banknot tasarımları yapılabilecek. Bu tasarımlar sırasında, içine plastik karıştırılmış daha mukavemetli para kâğıdı kullanılmalıdır.c) Her kupürde aynı kâğıdı kullanıyoruz. Şimdi kalpazanlar küçük kupürlü parayı alıp, mürekkebini silerek üstüne büyük kupürlü baskı yapıyorlar. Böylece, bu paranın sahte olduğu anlaşılamıyor. Belki de, halen tonlarca sahte banknot

<#comment>
<#comment>
Türk lirası dünyanın en kirli banknotlarından birisi. Şimdiye kadar, Merkez Bankası kâğıt paraların zamanında yenilenmesi için çeşitli tedbirler aldıysa da, büyük kupür banknotların zamanında piyasaya sürülememesi, ticari bankalarla yeterince işbirliği yapılamaması, banknot basımının pahalı olması gibi nedenlerle temiz banknot kullanamadık. Oysa, gelişmiş ülke paraları dünyanın her yerinde kullanıldığı halde, bizimkinden daha temiz ve sağlam.
Bu yıl sonunda kullanmaya başlayacağımız yeni Türk liraları tedavüle çıkarken, Merkez Bankası bizi bu pis, mikrop yuvası kâğıt paralardan kurtarabilir. Bunu gerçekleştirmek için önceki yazımda çeşitli tedbirler önermiştim. Bunlar arasında, "emisyon yönetim masası" oluşturulması, iyi bir yedek banknot deposu hazırlanması, Merkez Bankası ve bankaların yeni para sayma makineleri alması, büyük kupür banknotlara yönelinmesi gibi öneriler vardı.
Bu önerilere ilaveten aşağıdaki tedbirlerin alınması da düşünülmelidir:
a) Banknot Matbaası özelleştirilirse, para basım maliyetleri düşer ve aynı masrafla daha çok banknot satılabilir.
b) Anlaşıldığı kadarıyla, Merkez Bankası yıl sonunda mevcut banknotların kalıplarını

Bu yıl sonunda sıfırları atılmış yeni banknotlar tedavüle çıkacak. Bunu fırsat bilerek halkımızı mikroplu banknotlardan kurtarabiliriz. Zaten, biz zamanında sıfırların atılmasını isterken bu operasyonu yapmak için hazırlık yapmıştık. Ama, o zamanki hükümetler sıfır atılmasına karşı çıktılar. İstanbulun Anadolu yakasında bir para işleme merkezi oluşturacaktık. Ona da, Banka Meclisi sıcak bakmadı. Hatalar yapıldı.Şimdi elimizde, bütün banknotları yeniden basmak ve banknot dağıtım sistemini yönetilir hale getirmek için bir fırsat var. Bunu kullanalım. Ne mi yapacağız:a) Merkez Bankası, Emisyon genel Müdürlüğü içinde bir "emisyon yönetim masası" kurması lazım. Bir çeşit mini "dealing room". Merkez Bankası şubelerine ve olmayan yerlerde seçilmiş bir bankaya (örneğin, Ziraat) banknot depolama görevi verilmeli. Buralardaki banknotlar tabii ki Merkez Bankasının malı olacak ve emrinde bulunacak. İstanbulun Anadolu yakasında bir banknot işleme merkezi birkaç ay içinde devreye sokulmalı. Buralardaki banknotların günlük ve saatlik yönetimi ve banknot sevkıyatları "emisyon yönetim masası"nca yapılmalı.b) Merkez Bankası İdare Merkezi ve şubelerinde mevcut tüm yeni banknotlar derhal tedavüle

<#comment>
<#comment>
Türk lirası dünyanın en kirli ve mikroplu banknotlarından birisi. Özellikle Doğu illerinde halkımız lime lime olmuş, yıpranmış, neredeyse okunmaz hale gelmiş fersude kağıt paraları mecburen kullanıyor. Bunun nedeni, ülkemizde banknot sayma ve para nakil sistemlerinin oturtulmamış olması. Böyle olduğunu bildiği halde, otoriteler hala "cüzdan taşımayı bilmiyorlar" diyerek halkı suçlamaya devam ediyorlar.
Bu yıl sonunda sıfırları atılmış yeni banknotlar tedavüle çıkacak. Bunu fırsat bilerek halkımızı mikroplu banknotlardan kurtarabiliriz. Zaten, biz zamanında sıfırların atılmasını isterken bu operasyonu yapmak için hazırlık yapmıştık. Ama, o zamanki hükümetler sıfır atılmasına karşı çıktılar. İstanbul'un Anadolu yakasında bir para işleme merkezi oluşturacaktık. Ona da, Banka Meclisi sıcak bakmadı. Hatalar yapıldı.
Şimdi elimizde, bütün banknotları yeniden basmak ve banknot dağıtım sistemini yönetilir hale getirmek için bir fırsat var. Bunu kullanalım. Ne mi yapacağız:
a) Merkez Bankası, Emisyon genel Müdürlüğü içinde bir "emisyon yönetim masası" kurması lazım. Bir çeşit mini "dealing room". Merkez Bankası şubelerine ve olmayan yerlerde seçilmiş bir

Kitaptan bazı ilginç alıntılar şöyle: Babam bana çalışmayı fakat işin esiri olmamayı öğretti. Şimdi okumanın, hikaye anlatmanın, şakalaşmanın, konuşmanın ve gülmenin iş kadar hatta ondan da önemli olduğunu biliyorum (Abraham Lincoln).Boş zamanı iyi değerlendirmek, çok ciddi bir sorumluluktur (William Russell).Çok çalışmaktansa, çok çalışan birinin arkadaşı olmayı yeğlerim (Clarence Darrow).Bu dünyada iki trajedi var. Biri istediğini elde edememek, diğeri de elde etmektir (Oscar Wilde).Gereğinden çok çalışmanın karşılığını ileride bir gün alabilirsiniz, ama dinlenmenin karşılığını hemen alırsınız (Graffiti).Çoğu insan yılda bir - iki kez düşünür. Ben uluslararası şöhretimi haftada bir - iki kez düşünme ve dinlenmeye vakit ayırma sayesinde yaptım (George Bernard Show).Kalitenizin ölçüsü boş zamanlarınızda ne yaptığınızdır. Medeniyetlerin kalitesi de insanlara sağladığı boş zaman ve bunun kalitesi ile ölçülür (Irwin Edman).Doğa, bize fazla aceleci olmanın bir işe yaramayacağı gerçeğini ölümle anlatmıştır (Grafiti).Peynir meynir peşinde değilim, tuzağa yakalanmayayım yeter (İspanyol atasözü).İşinizin çok önemli olduğunu düşünüyorsanız, bu sinirlerinizin ciddi biçimde bozulduğunun en