Dr. Hakan Tartan

Aydın’daki Efeler Çiftliği, insan, hayvan ve çevre sağlığına öncelik tanıyan yapısıyla dikkat çekiyor. Sürdürülebilirlik alanında yenilikçi uygulamaların bulunduğu çiftlik, benzer işi yapanlar için model oluşturuyor.

İklim krizinin etkisiyle tarım ve hayvancılık, yapısal değişiklik geçiriyor. Gıda tedarik sorunu ve su sıkıntısı bir araya gelince yeni arayışlar ve projeler gündemde.

İnsan, hayvan ve çevre sağlığını önceleyen projelerden biri de Aydın’ın Germencik ilçesinde. Birçok sektörde öncülük yapan Kayhan Ailesi’nin Efeler Çiftliği’nde.

Ailede üçüncü kuşağın temsilcileri Muzaffer Kayhan ve Leyla Kayhan Elbirlik’in yönettiği çiftlikte ‘sıfır atık’ uygulamasına geçildi. Karbon salımı yarı yarıya azaltılmış. İçinde biyogaz tesisi bulunan Türkiye’deki tek çiftlik.

Hayvanlar için klima konforu da sağlanmış. 7 bine yakın büyükbaş hayvan sağlıklı, temiz bir ortamda. Bunu yakından görmek beni çok mutlu etti.

Sözleşmeli tarım

Uluslararası kurumların verilerine göre, sıcak, bu yıldan itibaren her yıl yüzde 5 artan oranda kişinin hayatını tehdit ediyor. Bu yıl sadece Avrupa kıtasında 250 bin kadar insan, çoğu yaşlı ve astım hastası olmak üzere, sıcak riski tehdidi altında.

Önümüzdeki 20 yılda söz sıcağın olacak. İklim krizi etkileri ile ilgili bilim insanlarınca ortaya konulan veriler doğru değerlendirilmezse sancılar artacak, sorunlar büyüyecek. Gıdaya erişim, kuraklık, üretim azalması gibi sorunların yanı sıra sıcaklar da ciddi bir sağlık ve ‘toplumsal mutlu yarınlar’ tehdidi haline gelecek. Şarkıdaki gibi, sıcak, çok sıcak olacak!
Endüstri öncesi döneme göre 1.2 derece ısınan dünyamız, bilim insanlarının önderliğinde bu artışı 2 derecenin altında tutmak için yoğun çaba içinde. Birleşmiş Milletler (BM) İklim Ajansı acı gerçeği sık sık hatırlatıyor: 2.7 derece ısınma kapımızda! Duyarsızlıklar sürerse belki daha fazlası... Yani 3 derece!

Çok değil, 20 yıl öncesini hatırlayalım, 2003 yazını. Temmuz, ağustos aylarını. Avrupa’nın birçok kentini

Türkiye’nin diplomatik çabalarıyla gündeme gelen ‘tahıl koridoru’, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle riske giren gıda arz güvenliği için umut oldu.

Tahıl sorunu sadece bu yıl değil, 2024 yılına da damga vuracak, bu kesin. Buna rağmen ayağı yere basan yaklaşımlar yerine umut dağıtmak daha moda. Oysa beklenen somut çabalar. Eylem!

Net gerçekler var. Bir kere savaş nedeniyle kapalı limanlarda ‘hapis’, bir hesaba göre 10 milyon, bir hesaba göre 20 milyon ton tahıl - hububat ‘insanlığın yararına’ sunulabilir. Yapılacak belli, içinde çözüm barındıran akılcı diplomasi ve uzlaşı kültürü. Bu sadece Türkiye açısından değil, dünyanın bir çok ülkesi açısından yeni bir umut ışığı olabilir.

Dünya rahatlar, krizler ekonomisi anlamında da yeni çözümler devreye girer.

Açık söyleyeyim, Rusya bu konuda ‘pozitif’.

Hem gıda krizi çözülsün, hem 2023 yılı sorunsuz atlatılsın, hem de milyonlarca ton ürün heba olmasın diye. Rusya’daki bu olumlu havadan yararlanmak

Bu yaz müsilaj dışında denizlerde bir bela daha dolaşıyor: Zehirli balıklar. En çok da Trakonya. Yani çarpan balık. Kalp krizine bile neden olabiliyor. Balon ve aslan balıkları, zehirli deniz kestanesi ve mor deniz anası da zararlı türler arasında.

Yaz gelirken herkesin hayali deniz. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemiz bu anlamda bir cennet. Ama şimdiden yaz hayali kuranlara ‘denizlerden kötü sinyaller’ var. Bu yaz müsilaj, kirlilik dışında başımızda bir bela daha dolaşıyor: Zehirli balıklar. En çok da Trakonya. Yani çarpan balık. Öyle can yakıyor ki. Kalp krizine neden olup ölüm yaratan vakalar da var.

Marmara’da, Ege’de, Akdeniz’de yaygın bir şekilde ürüyor. Toksin zehri öyle sert ve acı verir özellikte ki.

Bilim insanlarının uyarıları önemli: Kışın derin denizlerde saklanan trakonya yazınsa sığ denizlere yaklaşıyor. Kumun altına saklananlar var. Elle tutarken de dikkatli olmak gerek. Çocuklarda ağrı ve ölüm risk bile yaratabiliyor.

Yenen türden ve aslında dikkatli bir şekilde tüketilirse popülasyonun

Tropik meyveler sofraların baş tacı. Renkli, gösterişli, lezzetli. Navlun maliyetleri ve global krizler nedeniyle fiyatları astronomik. Bu noktada bir Türkiye mucizesi gelebilir. Antalya’da bunun ilk çalışmaları başladı. Türkiye tropik meyve üssü olabilir.

Özellikle Asya ile Güney Amerika’da yetiştirilen sebze ve meyveler dünyanın gözdesi. Yemek menülerinden alternatif beslenmelere kadar bir çok yerde o kadar popüler ki. Sofraların baş tacı. Renkli, gösterişli, lezzetli.

Asya ülkelerinde ve özellikle Şili, Breziya, Arjantin, Kolombiya, Peru gibi Güney Amerika ülkelerinde üretiliyor, dünyanın dört bir yanına ihraç ediliyor.

Çok değil; 25 - 30 yıl önce biz de ‘çikita muz’ cennetiydik. Bu muz öyle ünlenmişti ki, şarkılara bile konu olmuştu. Şimdi ithalat halkasının gelişmesi ile birlikte Türkiye’de bile 40’tan fazla tropik sebze ve meyve tezgahlarda, vitrinlerde. Çoğu da büyük süpermarketlerde. Fiyatları oldukça yüksek. Bu yüzden de orta direk sofraları buna uzak

Suriyeli göçmenlerin ülkelerine gönüllü dönüşlerinin, tarımla hızlanacağı belirtiliyor. Türkiye’nin burada yaptıracağı sözleşmeli tarım, aynı zamanda gıda güvenliği ve pahalılığa da çözüm olabilir.

Göçmen, sığınmacı, hangi sözcükle ifade ederseniz edin, son yılların en temel sorunlarından biri. Türkiye de maalesef stratejik ve coğrafi konumu gereği bu göçün ve sığınmacı tehdidinin tam ortasında. Nitekim resmi rakamlara göre, Türkiye’de 6 milyona yakın sığınmacı var. Bunların bir bölümü vatandaşlık aldı, bir bölümü beklemede.

1 milyon sığınmacının önümüzdeki süreçte İdlib’in kırsalında yapımı tamamlanan prefabrik briket evlerle birlikte ülkelerine dönecekleri konuşuluyor. Toplumun nabzı, Suriye’de normalleşme ile birlikte dönüşlerin hız kazanması yönünde.

Ben konuya tarımsal üretim çerçevesinden bakacağım. Malum beslenme ve gıdaya erişim önümüzdeki yılların en temel sancılarından biri. Pahalılık her yerde

Tarımda 2030 hedefleri umut veriyor: Bitkisel üretim 120 milyon tonlardan 150 milyon tona, sertifikalı tohum üretimi 1 milyon 200 bin tondan 2 milyon tona, tarıma dayalı OSB sayısı 47’den 120’ye çıkacak. Çok çalışırsak...

Tarım sektöründe yaşanan sorunlar ve tarımsal üretimdeki kriz senaryoları dünyada olduğu gibi Türkiye’de de gündemin en önemli maddeleri. Özellikle tarım ve orman sektörlerinde 2030 yılına yönelik raporlar ve değerlendirmeler Türkiye adına hem umudu, hem de bazı belirsizlikleri ortaya koyuyor. Pandemi ve uluslararası krizlerin de etkisi ile Cumhuriyet’in 100. yıl kutlamaları çerçevesinde belirlenen hedeflerde çeşitli sapmalar dikkat çekerken, 2030 yılı rakamları da hem umut, hem soru işaretleri taşıyor.

Bitkisel üretimin 2030 yılında 120 milyon tonlardan 150 milyon tona, sertifikalı tohum üretiminin 1 milyon 200 bin tondan 2 milyon tona, tarıma dayalı organize sanayi bölgesi sayısının 47’den 120’ye, tarımsal üretimde değerlendirilmek üzere sulamaya açılan arazinin 67 milyon

Okullarda tarım dersi neden olmasın? Eskiden olduğu gibi... Bahçıvanlık okulları yerel üretim ve gelişmeye katkı sağlamaz mı? Tarım için okullardan başlanarak yeniden planlama ve başarılı olma dönemi. Üretim arttıkça Türkiye sağlıklı büyür.

Tarım ve üretimin ne kadar önemli olduğu arka arkaya gelen krizlerle bir kez daha net olarak ortaya çıktı. Önce pandemi döneminde büyüyen sıkıntılar, ardından gıdaya erişimde yaşanan zorluklar. Üstüne bir de gıda milliyetçiliği ile buğday, arpa başta olmak üzere temel ürünlerde azalan üretim...

Ayrıca üretim maliyetlerinin salgın - savaş - pahalılık üçgeninde tüm dünyada büyük ölçüde artış göstermesi. Su, elektrik, gübre, arazi, akaryakıt, tarımsal araç gereç, gübre... Enerjiden başlayarak her şey ateş pahası.

Böyle olunca da herkesin dilinde artık ‘tarım zamanı’ söylemi: Üretimi artırmalıyız. Devlet yeni planlamalar yapıyor, yerel yönetimler projeler geliştiriyor, insanlar sağlıklı ve beslenebilir olma