Güngör Uras

Politikacı ve iktisatçı genelde işsizlik oranı ve de işsiz sayısı ile ilgilenir. Bu işsizler kimlerdir, ne yaparlar, ne ederler, nasıl işsiz kaldılar, nasıl iş bulacaklar gibi sorulara genelde cevap aranmaz.
TÜİK rakamlarına göre temmuz ayı itibariyle 2 milyon 323 bin işsiz var. TÜİK tanımına göre işsizler, ”iş aramak için son 3 ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanan ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olduğu halde iş bulamayan, çalışma çağında (15 yaşından büyük) kadınlar ve erkeklerdir.”
Geliniz görünüz ki, bu tanım dışında kaldıkları için işsizler toplamına dahil edilmeyen 1 milyon 900 bin kişi daha var. Bunlar, “Çalışmaya hazır oldukları halde iş bulma ümidini kaybedenler ve de diğer nedenlerle iş aramayanlar” dır.
TÜİK’in hanehalkı araştırmalarındaki bulgularına göre;
* İşsizlerin yüzde 30 dolayındaki kısmı eş-dost vasıtasıyla iş aramaktadır.
* TÜİK istatistiklerinde işsiz olarak görülenlerin yüzde 87'si (2 milyon 31 bin kişi) daha önce bir işte çalışmıştır. Bu çok önemli bir tespittir. Daha önce işi olmayanın iş araması başka, işi olup da hayatını ona göre düzenleyen birinin işsiz kalması başkadır. Daha kötüdür.
* Daha önce bir işte

Şükrü Taş, “Hocam, bu tesiste dakikada 16 gömleği dikerek, ambalajlayarak, satış etiketini üzerine takarak sevk etmeye hazır hale getiremezsek zarar ederiz” dedi. Masanın üzerine ürettikleri ve sevke hazır hale gelmiş gömleklerden bazılarını yaymışlar. Yurtdışındaki ünlü markalar için üretilmiş gömleklerin üzerindeki etikete baktım. 85 euro yazıyordu.
Şükrü Taş’ın kardeşi Muharrem Taş, “Hocam, üretimimizin yüzde 60’ı dış markalar, kalanı içerideki ünlü markalar için” diye ekledi.
Bu konuşma Bartın’da Organize Sanayi Bölgesi’ndeki sanayi tesislerini gezerken uğradığımız Pinaldi’nin Bartın’daki 3 gömlek üretim tesisinden birinde oluyor. Bu tesiste tek vardiyada günde 8 bin gömlek üretiliyor.
Taş’lar Adıyamanlı ve 11 kardeş. Kardeşlerin tümü işin bir ucundan tutuyor. Bartın’da bin genç kıza iş imkanı sağlamışlar. “Başka işyerinden ayrılıp gelene iş vermeyiz. Biz kendi çalışanımızı yetiştiririz. Eğitim 3-4 ay sürüyor. Ama genç kızlar bir süre sonra ya para biriktirdikleri için ya da evlenmek için ayrılıyor. Evlendikten sonra çocuk doğurup gene çalışmak isteyenlere ise iş var” diyorlar. İşçiler köylerinden alınıp köylerine bırakılıyor. Ortalama işçi maliyeti (Bartın teşvik

Merkez Bankası dün faizi 0.5 puan indirdi.
Gazcılar 1.5 puan indirim istiyordu. Piyasa 1.0 puan indirim garanti diyordu.
Merkez Bankası “ne şiş yansın ne kebap” dedi. Hatır için 1/2 puan indirim yaptı.
* Merkez, hangi faizi indirdi?
* Merkez faiz indirdi diye, bundan sonra mevduat faizi, kredi faizi de ucuzlayacak mı?
* Faiz inince ekonomi canlanacak, büyüme hızlanacak mı?

Fitch’in Türkiye’nin kredi notunu yükselteceği söylentileri dün finans çevrelerinde heyecan yarattı. Belli başlı 3 kredi dereceleme kuruluşu var. Fitch, Standard&Poor’s (S&P) ve Moody’s. Fitch’e göre bizim notumuz “Yatırım yapılabilir seviyenim bir altı olan BB+”.
Ayrıca her kredi notunda bir de “Görünüm” kademesi var. Bunlar Pozitif, Durağan ve Negatif görünüm. Fitch geçen kasım ayında bizim notumuzu BB+’da korurken Görünüm’ü Pozitif’ten Durağan’a indirdi. Şimdi bekleyiş, (1) Görünümün Durağan’dan tekrar Pozitif’e yükseltilmesi veya (2) Görümüm ile ilişkili olmadan kredi notunun “Yatırım Yapılabilir Seviye olan BBB-‘e yükseltilmesi..
İyimserler Görünüm’deki düzeltmenin de ilerisinde bir bekleyiş içindeler. Not, “Yatırım Yapılabilir” seviyeye çıkarılabilir diyorlar. Çünkü, esas olan ülkenin kredi notunun en az “Yatırım Yapılabilir” seviyesinde olması. Not bu seviyeye çıkınca, ülkeye yabancılar daha çok döviz getiriyor, ülke daha ucuza borçlanıyor ve de borçlanmada vade uzuyor.
* Yabancıların getirdikleri döviz ile tahvil, bono ve hisse senedi satın alıyorlar.
* Kamu ve özel sektör yurtdışı finans kuruluşlarından kredi kullandığında, daha uzun vade ve ucuz faiz

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Suriyeli sığınmacılar için bugüne kadar bütçeden 400 milyon lira kaynak aktardıklarını, fakat belediyelerin ve devletin genel harcamalarının muhtemelen bundan fazla olduğunu söyledi. Biz önceleri sığınmacı sayılarının artmasını memnuniyetle izledik, sevindik. Şimdi de dertlenmeye başladık. Gelenleri nasıl besleyeceğiz, ne zaman geri dönecekler?
Suriye politikası bize pahalıya mal oldu. İşin kötüsü fatura giderek büyüyor.

1) Suriye kapısı kapanınca ihracat durdu
Ankara, Esad’ın nasıl devrileceği ve de Suriye’den gelen sığınmacılar ile meşgul. Halbuki Suriye’de olan bitenin bizim için büyük bir ekonomik faturası var. Türk ekonomisi ve özellikle sınır illerde yaşayanlar olan bitenden çok, hem de çok büyük zarar görüyor. Kaldı ki, bu zarar geçici değil. Kalıcı. Biz Suriye sınırından sadece Suriye’ye değil, 11 Ortadoğu ülkesine daha ihracat yapıyorduk. Suriye pazarını kaybetmemiz yetmiyormuş gibi diğer ülkelere de mal gönderemez olduk.
Suriye sınırındaki gümrük kapılarının kapatılmasının ardından Türkiye’nin Suriye’ye ve Suriye üzerinden 11 Ortadoğu ülkesine yaptığı ihracat durma noktasına geldi. Çare olarak TIR’ların Mersin limanından Ro-Ro

Büyümeyi yavaşlattık. Ekonomi küçülürken çalışan sayısının artmasını, işsiz sayısının azalmasını beklemek yanlış olur.
İstihdamda haziran ayına kadar her ay daha iyiye giden görünüm, temmuz ayında bozulmaya başladı.
Ama gerçekçi olalım. İşsiz sayısındaki artış, ekonomideki yavaşlamanın boyutuna göre gene de makul sayıdadır.
Lafı uzatma, kısa konuş der iseniz durum şudur: İstihdamda durumumuz 1 yıl önceye göre iyidir, 1 ay önceye göre kötüdür.
1 yılda kurumsal nüfusun 1 milyon 124 bin artmasına karşın, 1 yılda çalışan sayısı 545 bin arttı. İşsiz sayısı 186 bin azaldı. Tarım dışı istihdamda 1 yılda artış 612 bin, ücretle çalışan sayısı da 638 bin oldu. İşsizlik oranı yüzde 9.1’den yüzde 8.4’e düştü. Bu tablo iyi bir tablodur.
Ama geliniz görünüz ki, (hazirandan temmuza) son 1 ayda kurumsal nüfus 77 bin artarken çalışan sayısı 79 bin azaldı. İşsiz sayısı 97 bin arttı. Tarım dışı çalışanların sayısında 162 bin azalma var. Ücretle çalışan sayısı 45 bin geriledi. İşsizlik oranı 1 ayda yüzde 8.0’den yüzde 8.4’e yükseldi. Bu tablo da kötü bir tablodur.

Döviz fiyatı öyle bir çizgide olacak ki, ihracatçının dışarıda rekabet gücü kaybolmasın, ithalatta ölçü kalmasın. İçeride enflasyon arttıkça, döviz ucuz, içeride enflasyon düştükçe döviz pahalı olmasın. İşte buna “gerçekçi döviz kuru” deniliyor.
Gerçekçi döviz kuru, uzun vadeli bir sanayileşme, tarım ve ihracat politikasının temelini oluşturur.
Çünkü ülkede ciddi yatırım yapacaklar, üretime soyunacaklar için “gerçekçi döviz kuru politikasının devamlılığı” en büyük teşviki oluşturur. Yatırıma ve üretime soyunan bilir ki, dövizin bir gün ucuz bir gün pahalı olması yüzünden ihracatı, ithalatı aksamayacak.
Ucuz döviz kuru yatırımcının üreticinin en büyük derdidir. Döviz ucuzlayınca içeride ve dışarıda maliyet - fiyat rekabeti şansı yok olur. Üretici ve ihracatçı iş yapamaz. İthalatçıya gün doğar. Bütün bunlar “döviz pahalı” olmalıdır şeklinde algılanmamalıdır. Anlatılan, döviz fiyatının dengeli olması zorunluluğudur.

Ciddi yatırım gelmeyebilir
Yerli ve yabancı bir yatırımcı bu tabloya bakarak ciddi büyüklükte yatırıma soyunamaz.

“Siz hiç masum süt içtiniz mi?” başlığı ile gazetelerde tam sayfa yayımlanan ilanlar dikkatimi çekti. İlanda, “Bir bardak süt içtiğiniz kadar masum olmayabilir” sorusuna cevap olarak da ”AB standardında izin verilen maksimum bakteri sayısı mililitrede 100 bin iken bu rakam Moova’nın çiğ sütünde mililitrede en fazla 8 bin adettir. Sütümüzün minimum yağ oranı yüzde 3.5’dir” deniliyordu.
Merak ettim. İlanı verenlere ulaştım. İlanda sözü edilen sütler Efeler çiftliğindeki ineklerin sütü imiş. Efeler Çiftliği Söktaş’ın kurucusu Kayhan ailesine (Muharrem ve Hilmi Kayhan’a) aitmiş.
Söktaş, 1971 yılında Söke’de kurulan entegre bir tekstil fabrikasıdır. İhracata dönük ipliği boyalı ve düz boyalı kaliteli gömleklik kumaş üretir. Sermayesinin yüzde 22’si halka açıktır. Piyasa değeri 70 milyon dolardır.
Kayhan ailesi Efeler Çiftliği’ni 115 milyon TL yatırım harcaması ile Germencik’te 1.500 dönüm arazi üzerinde kurmuş. Arazinin 600 dönümü ahırlara, 900 dönümü yem bitkilerine ayrılmış. Avustralya’dan 3 bin baş düve ithal ederek işe başlamışlar. Şimdilerde toplam hayvan sayısı 6 bine, sağmal hayvan sayısı 3 bine yaklaşmış. Çevredeki çiftçilere de yem, ilaç, tohum, gübre yardımı yaparak,