Türkiye'nin büyük önem verdiği petrol boru hattı ile ilgili yeni bir gelişme, daha heyecan verici iç ve dış olaylar arasında, kamuoyuna pek yansımadı.
Haber şu: ABD yönetimi, Bulgaristan, Hazar petrolünün nakli için Balkanlar'dan geçecek bir boru hattı projesi üzerindeki ilk çalışmaları finanse edeceğini ilan etti. Proje, Hazar'dan çıkacak petrolün, Gürcistan'ın Supsa ve Rusya'nın Novorossisk limanlarından tankerlerle Bulgaristan'a, oradan da Makedonya ve Arnavutluk'a naklini öngörüyor. ABD'nin hibe olarak vereceği 588 bin dolar, fizibilite çalışmalarına harcanacak...
Bakü - Ceyhan projesine tam destek veren ABD yönetimi, durup dururken neden böyle bir projeye sahiplenmek gereğini duydu? Bu, pratikte Bakü - Ceyhan hattının "by - pass" edilmesi ve dolayısı ile Washington'un strateji değiştirmesi anlamına mı geliyor?
ABD yetkilileri, Bakü - Ceyhan projesinden vazgeçilmesinin kesinlikle söz konusu olmadığını belirtiyorlar ve henüz "araştırma aşaması"nda bulunan "Trans - Balkan projesi"nin - gerçekleştiği takdirde - Hazar petrolünün nakli için düşünülen "çok sayıdaki" (multiple) boru hattından biri olabileceğini söylüyorlar.
* * *
WASHİNGTON'daki Stratejik ve Siyasal İncelemeler Enstitüsü'nden Paul Michael Wihbey, petrol boru hattı konusunda çalışan bir uzmandır. Kendisi geçenlerde İstanbul'da "Arı" grubunun düzenlediği bir konferansa katılmış ve Bakü - Ceyhan hattının başarı şansları üzerinde ilginç bir konuşma yapmıştı.
Wihbey, ABD'nin "Trans - Balkan projesi" konusunda hazırladığı son raporunda, bunun Bakü - Ceyhan projesine "zarar verilebileceği" görüşünü öne sürüyor. Wihbey'e göre, Bulgaristan - Makedonya - Arnavutluk hattı daha ucuza mal olacak. (Bakü - Ceyhan hattı: 2.4 - 3.7 milyar arası. Trans - Balkan hattı: 800 bin - 1 milyar dolar arası)... Amerikalı uzman, maliyetin düşük olmasının şirketlerin Balkan opsiyonuna meyletmesine yol açabileceğini düşünüyor.
Peki, ABD yönetiminin birdenbire bu projeye sarılmasının nedeni ne? Wihbey, ilginç bir siyasal faktöre değiniyor: Kosova Savaşı'ndan sonra ABD, Balkanlar'ın ekonomik durumunu düzeltmek istiyor. Böylece Balkan ülkelerine Kosova krizi sırasındaki desteklerini ödüllendirmek ve onları daha sıkı şekilde kendisine bağlamak mümkün olacak...
* * *
TÜRKİYE bu konuda ne düşünüyor?
Enerji Bakanlığı Müsteşarı Yurdakul Yiğitgüden'e göre, ABD'nin bu yeni çıkışı, Türkiye açısından "kaygı verici değil". Ama bunun bir miktar "rahatsızlık" yarattığı da gerçek. Ve Ankara bu rahatsızlığını ABD'ye iletmekte gecikmedi.
Ama, Yiğitgüden'in deyişiyle, ABD'nin "Trans - Balkan projesi"ni gündeme getirmesi daha çok siyasal bir jest niteliğinde. Fizibilitesi ortaya çıkınca bu işin hiç de ilk bakışta sanıldığı gibi cazip olmadığı görülecek. Verilen maliyet rakamı, sadece boru hattının yapımı ile ilgili. Buna çıkıştan itibaren eklenecek masrafları da (tanker, vs.) eklemek gerek. Üstelik, bu projeyi kimin finanse edeceği de ayrı bir sorun.
Oysa, Bakü - Ceyhan hattı konusunda Türkiye ile Konsorsiyum arasında büyük engellerin çoğu aşılmış bulunuyor. Yiğitgüden, halen Ankara'da yapılmakta olan temaslardan yakında "hayırlı haberler" çıkacağını umuyor...
Yazara E-Posta: skohen@milliyet.com.tr
