Kafkasya'da kargaşa

Türkiye'nin içinde bulunduğu hassas coğrafyada, "kritik üçgen"in Ortadoğu ve Balkanlar ayağından sonra, şimdi de Kafkasya ucunda çatışma ve gerginlik rüzgarları esiyor...
Bu kez Kafkasya'da çıbanbaşı, Dağıstan. Rusya Federasyonu içinde özerk bir statüye sahip olan bu bölgede, Çeçen milis lideri Şamil Basayev'in önderliğindeki şeriatçı bir grubun giriştiği silahlı mücadele, dün İslam Şurası adındaki örgütün bağımsızlık ilan etmesi ile, yeni bir boyut aldı.
Sayısı iki bin olarak tahmin edilen Basayev'e bağlı militanların hedefi, Rusya'yı dize getirip Dağıstan'ı bağımsız bir İslam Devleti haline getirmektir. Hatta, fiilen Rusya'dan ayrılan komşusu Çeçenistan ile birleşerek...
* * *
BUNUN gerçekleşmesi yolunda bir değil, iki engel var. Birincisi, Rusya'dır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, Orta Asya'dan Baltıklara kadar 15 federe cumhuriyet, bağımsızlığını elde etmişti. Bu toprakları kaybettikten sonra Moskova için Rusya Federasyonu'na dahil özerk bölgeleri kendi sınırları içinde tutmak, hayati bir önem kazanmıştır. Ne var ki, 1994 - 96 yıllarında Çeçenistan'ın ayaklanması, Kremlin liderlerine bunun hiç de kolay olmayacağını göstermiştir. Nitekim Rusya, Çeçenistan'ın özerklikten de öte, yarı bağımsız halini kabullenmek zorunda kalmıştır. Bugün bu bölgeyi yöneten Başkan Maskadov, Çeçenistan'a İslam kurallarını getirmiş, ancak ekonomik çıkarları nedeni ile Moskova'dan tamamen kopmamaya özen göstermiştir.
Şamil Basayev'in İslamcı hareketi ise, daha radikal (ve daha kesin Rusya ve Batı aleyhtarı) bir çizgidedir. Uzmanlar, Çeçenistan'ı aşıp şimdi Dağıstan'ı denetimi altına almak isteyen ve Vahabi hareketine mensup olan bu grubu, Afganistan'daki Taliban'a benzetiyorlar.
Rusya'nın Dağıstan'ın kopup bağımsız olmasına göz yummak istemeyeceği ve her ne pahasına olursa olsun bunu kendi denetimi ve sınırları içinde tutmaya çalışacağı açık. Kremlin liderleri, bu konuda zaaf gösterdikleri takdirde, Rusya Federasyonu'nun da dağılabileceği ve başka özerk bölgelerin de ayrılıp gidebileceği korkusu içindeler. Yeltsin'in iş başına getirdiği Başbakan Vladimir Putin şimdi öncelikle öylesine zor ve karışık bir sorunla uğraşmak zorunda kalacak...
* * *
BİRKAÇ köyü ele geçirdikten sonra bağımsızlık ilan eden gerillaların karşılaşacağı ikinci engel, doğrudan Dağıstan yönetimi ve hatta halkıdır.
Bu ülkenin 2 milyon nüfusunun yüzde 99'u Müslüman, ama etnik yapısı (33 gruptan söz ediliyor) oldukça karışık. Halkın büyük kesimi laik. "Kadı" konumundaki din adamları, militanların zora başvurarak aşırı dinci bir rejim ve hatta bağımsızlık kurma mücadelesine sıcak bakmıyorlar. Nitekim dün yayınladıkları bir deklarasyonda, gerillaları kınadılar ve "İslam'ı suiistimal ettiklerini" belirttiler.
Buna rağmen, gözüpek Basayev ve adamları, Çeçenistan örneğinde olduğu gibi, savaşlarını sonuna kadar sürdürmek isteyebilir. Bu da, çok kan akması ve Kafkasya'da istikrarın bozulup dengelerin altüst olması demektir.





Yazara E-Posta: skohen@milliyet.com.tr