Son dakika: Bilim insanları sırrını çözdü! Örümcek şekilleri...
24.03.2021 - 14:14 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Son dakika haberlere göre, Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin Mars'a gönderdiği keşif aracı Persevarence, Kızıl Gezegen'den birbirinden çarpıcı fotoğraflar göndermeye devam ederken yaşanan gelişme, dünyada son haber oldu. Son dakika haberine göre, bilim insanlarının yeni çalışmada, Mars'ın gizem perdesi kısmen aralanmaya ve merak edilen sorular cevap bulmaya başladı.
NASA'ya ait Perseverance keşif aracının Mars'a inmesinin ardından 'kızıl gezegenle' ilgili yeni bilgiler gelmeye devam ediyor. Son olarak bilim insanları Mars'taki gizemli örümcek şekillerinin nasıl meydana geldiğini ortaya çıkardı.
Araneiform ismi verilen bu şekiller, gezegenin güney kutup bölgelerinde bulunan çukurlardan oluşuyor. Dünya'da veya Güneş Sistemi'ndeki başka herhangi bir gezegende bu tür çukurlara daha önce hiç rastlanmadı.
Bu da örümcek şekillerini hem daha gizemli kılıyor hem de nasıl oluştuklarını anlamayı zorlaştırıyor. Ancak bilim insanları yeni araştırmada, “Kieffer hipotezi” diye bilinen, bu şekilere ilişkin en popüler teoriyi destekleyen ilk fiziksel kanıtı elde etti.
Bu hipoteze göre örümcek şekilleri, donmuş karbondioksitin süblimleşmesiyle, yani sıvılaşmadan doğrudan gaz haline geçmesiyle ortaya çıkıyor.
Gezegenbilimci Lauren McKeown, "Bu araştırma, Mars'ın kutup manzarasını değiştirdiği düşünülen sürece dair ilk deneysel kanıtı sunuyor" dedi ve ekledi:
"Kieffer hipotezi 10 yıldan uzun süredir kabul görüyordu ama şimdiye dek tamamen teorik bir çerçevede kalmıştı. Deneyler, Mars yörüngesinden gözlemlediğimiz örümcek şekillerinin, kuru buzun katıdan gaza doğrudan geçişiyle ortaya çıkabileceğini gösteriyor."
BEKLENEN TARİH AÇIKLANDI
Öte yandan NASA, Kızıl Gezegen'e gönderdiği ilk helikopterin ne zaman havalanacağını açıkladı. Uzay ajansına göre Dünya dışında bir gezegende yapılacak ilk helikopter uçuşuna yalnızca iki hafta var.
Ingenuity isimli 1,8 kilogramlık helikopter, Mars'taki yeni uzay aracı Perseverance'ın karnındaki bölmesinde 18 Şubat 2021'de Jezero Krateri'ne ulaşmıştı.
NASA'nın açıklamasında helikopterin kısa bir süre sonra Perseverance'tan ayrılacağı ve ilk uçuş denemesine başlayacağı ifade edildi. 8 Nisan'da gerçekleşeceği açıklanan bu deneme, bir helikopterin Dünya dışında bir gezegendeki ilk uçuşu olacak.
Uçuşlar başarıyla tamamlanırsa NASA, gelecekte Mars'a yapılacak diğer keşif görevlerinde bu tür hava araçlarına daha çok yer verecek. Bilim insanları, Ingenuity'nin uçuş denemelerinden gelecek bulgular ışığında yeni nesil helikopterler geliştirecek.
Bu helikopterler mürettebatlı Mars görevlerinde astronotlar için küçük yükleri taşıma işini üstlenecek ve uçurum, mağara, derin kraterler gibi ulaşılması zor yerleri inceleme görevlerini yerine getirecek.
İşte bu hedef doğrultusunda yapılacak uçuş denemesi, her şeyin planlandığı gibi gittiği durumda Ingenuity'nin Mars'taki 31 günlük programı boyunca gerçekleştireceği 5 uçuştan ilki olacak.
NASA'nın Gezegen Bilimi Bölümü'nün yöneticisi Lori Glaze, "Minik helikopterimizin Mars yüzeyinde nasıl çalışacağını görmek için sabırsızlanıyoruz" dedi ve ekledi: "Dünyanın dört bir yanındaki yurttaşların 31 günlük bu heyecan verici gösteride bize katılmaya istek duyduğunu biliyoruz."
Öte yandan Ingenuity'nin havalanması için Perseverance'a zorlu görevler düşüyor. Zira helikopter hala Perseverance'ın karnındaki bölmede usulca bekliyor ve hava aracını Mars'ın kırmızı toprağına bırakmak 6 günlük karmaşık bir sürecin tamamlanmasını gerektiriyor.
Perseverance, helikopteri iniş sırasında koruyan kalkanı yere bıraktığını 21 Mart'ta duyurmuştu. Bu hamle helikopteri havalandırma çalışmalarının başladığı anlamına geliyordu.
Uzay aracı şimdi Ingenuity'nin uçuşa geçmesi için seçilen alana doğru yola çıktı. Yaklaşık 6 gün içinde, araştırma ekipleri her şeyin yolunda gidip gitmediğine karar verecek ve bunun sonucunda helikopteri yere indirecek mekanizma devreye girecek.
Helikopterin ayakları yere bastıktan sonra ise Perseverance'ın hareket ederek Ingenuity'nin üzerinden çekilmesi gerekiyor. Bunun ardından helikopterin Güneş panelleri devreye girecek ve 30 Mars saati içinde uçuş programına başlanabilecek.
NASA'nın Jet İtki Laboratuvarı'ndan ve Ingenuity projesinin yöneticilerinden Farah Alibay, "Konuşlandırma süreci başladığında geri dönüşü yok" diye konuştu: "Tüm faaliyetler birbirine bağlı, geri döndürmek mümkün değil. Eğer bir şeyler beklendiği gibi gitmezse neler olup bittiğini daha iyi anlayana kadar bir günlüğüne veya daha uzun bir süreliğine ara verme kararı alabiliriz."
YOK OLAN SU NEREDE?
Mars gezegeninin yüzeyinde milyarlarca yıl önce varolan suyun nasıl yok olduğu uzun süreden beri gizemini koruyor. Ancak bilim insanları şimdi bu soruya yanıt bulmuş olabilir. Suyun büyük çoğunluğunun Mars'ın dış katmanı olan kabuğunda sıkışmış olabileceği düşünülüyor. Mars'ın yüzeyinin altına sıkışan minerallerde gezegendeki suyun çoğunluğunun kapalı kaldığı teorisi geliştirildi.
BBC'nin teknoloji muhabiri Paul Rincon, sonuçları Science dergisinde yayımlanan ve 52'nci Ay ve Gezegen Bilimi Konferansı'nda tartışılan araştırmayı derledi.
SİMÜLASYON GELİŞTİRİLDİ
Mars etrafında dolanan uzay aracından ve gök taşlarından elde edilen bulguları ele alan araştırmada suyun nasıl kaybolduğunu bulmak için bir bilgisayar simülasyonu geliştirildi. Bundan dört milyar yıl önce Mars daha sıcak ve nemli bir gezegendi; büyük ihtimalle de daha kalın bir atmosferi vardı.
Su nehirlerden akar, kayalar arasında oluklar yaratır ve kraterleri oluştururken bir milyar yıl önce değişimin başladığı, gezegenin daha soğuk ve tenha bir hale büründüğü düşünülüyor. Araştırmada yer alan Londra Doğal Tarih Müzesi'nden Dr. Peter Grindrod, "Mars'ın atmosferiyle ilgili yapılan araştırmalardan halihazırda suyun büyük kısmının uzayda kaybolduğunu biliyoruz; üzerindeki ve hemen yüzeyinin altındaki buz kütleleri ise bir kısım suyun donduğunu bize söylüyor" dedi.
SU MİNERALLERE DÖNÜŞTÜ
Dünya'nın manyetik kalkanı atmosferin kaçmasına engel olurken Mars'ın manyetik alanının zayıf olmasının sudaki element bileşenlerinin kaçmasına neden olduğu tahmin ediliyor. Ancak suyu oluşturan elementlerden biri olan hidrojenin kaçma hızı bütün suyun nereye gittiğini açıklamıyor.
ABD'nin Pasadena kentindeki California Teknoloji Enstitüsü'nden (Caltech) araştırmacı Eva Linghan Scheller ve ekibi ise geliştirdikleri bilgisayar modellemesinde Mars'taki suyun yüzde 30 ile 99'u arasındaki bir oranının minerallere dönüştüğünü ve gezegenin kabuğuna sızdığını buldu.
Araştırmanın yazarlarından biri olan Caltech'ten Bethany Ehlmann, "Mars'tan gelen veriyi kullanarak suyun değişmesinin istisnai değil sık rastlanır bir olgu olduğunu bulduk. Kabuk değişirken suyu içine alıyor ve sulandırılmış mineral olarak bünyesinde tutuyor ki böylece su yapısında tamamen kapana kısılıyor" diyerek süreci açıklıyor.
Dr. Grindrod ise bu sürecin bir kilometre derine kadar su tutma kapasitesine sahip olduğunu aktarıyor. Bütün akışkan suyun büyük ihtimalle 1,5 milyar yıl önce kaybolduğunu aktaran Grindrod, Mars'ın önceki iklimine dair çalışmaların halen gezegen bilimindeki en önemli konulardan biri olduğunu söyleyerek bu çalışmalarla suyun nasıl kaybolduğunu bulmayı amaçladıklarını belirtti.
DÜNYAYI HİPNOTİZE EDEN SES
Gezegenle ilgili araştırmalarını sürdüren Perseverance, son olarak kaydettiği sesi Dünya'ya ulaştırdı. NASA tarafından yapılan açıklamada, gezegenin sesinin 19 Şubat'ta, aracın yüzeye inmesinden yaklaşık 18 saat sonra kaydedildiği belirtildi. Perseverance'nin üzerinde bulunan özel SuperCam aracıyla bir kayaya hedeflenen lazer atışlarıyla kaydedilen 11 saniyelik ses, NASA tarafından Mars kaşifinin ağzıyla şu ifadelerle duyuruldu:
"Mars'taki lazer darbelerinin ilk ses kayıtlarını dinliyorsunuz. SuperCam cihazımdaki mikrofon tarafından kaydedilen bu ritmik vuruş sesleri, ekibimin etrafımdaki kayaların yapısını anlamasına yardımcı olabilecek farklı yoğunluklara sahip."
Kayıtta aynı zamanda lazer atışlarıyla birlikte 'Mars rüzgarı' da duyulabiliyor. Yaklaşık 7 aylık yolculuğun ardından 18 Şubat'ta doğu Amerika yerel saati ile 15.55'te Mars'ın Jezero Kraterine inen NASA'nın bir ton ağırlığındaki Rover tipi uzay aracı Perseverance, kamera çekim kabiliyeti olan bir mini helikopteri de uçurmaya çalışacak
İLK TEST SÜRÜŞÜ VE LASTİK İZLERİ
Mars keşif aracı Perseverance, Kızıl Gezegen'de ilk test sürüşünü başarıyla gerçekleştirdi. Amerikan Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA), Perseverance'ın ilk test sürüşünde 33 dakika boyunca yaklaşık 6,5 metre yol katettiğini duyurdu.
30 Temmuz 2020'de yola çıkan ve Kızıl Gezegen'e 18 Şubat 2021'de inen Perseverance, 4 metrelik mesafeye yol aldı. Ardından 150 derecelik bir dönüş sonrası 2,5 metre daha ileri doğru hareket etti. Mars keşif aracının lastik izlerini bıraktığı da görüldü. NASA mühendisi Anais Zarifian, ilk test sürüşünü "Bu bizim ilk denememizdi" sözleriyle anlattı.
Zarifian, test sürüşünün 'inanılmaz' derecede iyi geçtiğini belirtti. "Ekibimiz için çok büyük kilometre taşı" dedi. Perseverance'ın Jezero Krateri'nde daha uzun seferler için yeni rotalar da belirleniyor.
49 KİLOMETRELİK KRATER
Perseverance, yaklaşık yedi aylık bir yolculuğun ardından 18 Şubat'ta Mars'a inmişti. Uzay aracı, o günden beri, iniş yaptığı Jezero Krateri'nden muhteşem görüntüler gönderiyor. Jezero, Kızıl Gezegen'in ekvator çizgisinin biraz kuzeyinde bulunan ve çarpma etkisiyle oluşmuş 49 km çapında bir krater.
Perseverance taşıdığı birçok gelişkin cihazla gezegenin jeolojik yapısı, atmosferi, çevre koşulları ile ilgili bilgi topluyor. Bu görüntü, aracın en yüksek noktasındaki kamera ile çekildi. Bu kamera aynı zamanda aracın gideceği yönü belirlemesine de yardım ediyor.
Perseverance taşıdığı birçok gelişkin cihazla gezegenin jeolojik yapısı, atmosferi, çevre koşulları ile ilgili bilgi topluyor. Bu görüntü, aracın en yüksek noktasındaki kamera ile çekildi. Bu kamera aynı zamanda aracın gideceği yönü belirlemesine de yardım ediyor.
Öte yandan NASA hız kesmeden çalışmalarına devam ediyor. Mars Sample Return Mission adı verilen Mars’tan dönüş görevinde ikinci bir uzay aracı gönderilmesi planlanıyor. Gezegene indikten sonra Perseverance ile buluşacak araç, örnekleri teslim aldıktan sonra Mars’ın yörüngesinden ayrılarak yeniden Dünya’ya dönecek. Bu uçuşun hayata geçirilmesi adına NASA, Northrop Grumman ile 84 buçuk milyon dolar karşılığında bir sözleşmeye imza attığını açıkladı.
Mars’a gönderilecek araca güç sağlamak adına hizmet verecek Mars Ascent Propulsion System (MAPS), Grumman’ın desteğiyle faaliyete geçecek. Yapılan planlara göre kaya örneklerini alacak uzay gemisi 2026 yılında fırlatılacak ve 2028’de Mars yüzeyine inecek. Bu örneklerin Dünya’ya getirilmesi ise 2031 yılını bulacak diye düşünülüyor.
