Dokunulmazlar cenneti Türkiye

MİT Müsteşarı Hakan Fidan ile bir bölümü emekli MİT mensupları hakkında terör suçundan soruşturma açılmasının ardından hükümetin terör suçları yönünden de MİT mensupları hakkında soruşturma açılmasını Başbakan’ın iznine bağlayan düzenleme hazırlaması, dokunulmazlıkları yeniden gündeme getirdi. Mevzuata göre, Türkiye’de her makamın izin sistemine bağlı “dokunulmazlığı” bulunuyor. Bugüne kadar terör suçlarında uygulanmayan izin sistemi, birçok makam ve kişi açısından, yapılacak değişiklerle bu suçları da kapsayacak biçimde genişleyebilecek.
Devlet Memurları Kanunu’nun 24. maddesine göre belirli makamlar hakkında ancak şu yöntemlerle soruşturma ve dava açılabiliyor:
- İlçede görevli memurlar kaymakam izniyle, kent merkezlerindeki memurlar ise vali izni olmadan soruşturulamıyor.
- Başbakanlık ve bakanlıkların merkez veya bağlı kuruluşlarında görevli memurlar, bağlı oldukları kurum amirinin izniyle soruşturulabiliyor. Örneğin Diyanet’te görevli bir memur, Diyanet İşleri Başkanı’nın izni olmadan soruşturulamıyor.

Vali için İçişleri Bakanı
- Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile bağlı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında ilgili bakan veya Başbakan izniyle soruşturma açılabiliyor. Buna göre, vali hakkında İçişleri Bakanı izni olmadan soruşturma açılamıyor. Devlet Su İşleri Genel Müdürü, Karayolları Genel Müdürü ve benzeri makamlar için ilgili bakanın izni gerekiyor. Başbakanlık Müsteşarı için Başbakan’ın, bakanlık müsteşarları için ilgili bakanların soruşturma izni olmadan soruşturma yürütülemiyor. TBMM’de görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında TBMM Genel Sekreteri’nin izni gerekiyor.
- Cumhurbaşkanlığında görevli memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri hakkında Cumhurbaşkanı izni aranıyor.
- Ancak Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler diğer kamu
görevlilerinden farklı olarak Yargıtay’da yargılanıyor.

Belediyeler de bakana bağlı
- Büyükşehir belediye başkanları, il ve ilçe belediye başkanları; Büyükşehir, il ve ilçe belediye meclisi üyeleri ile il genel meclisi üyeleri hakkında İçişleri Bakanı’nın izni olmadan soruşturma açılamıyor.
- İlçelerdeki belde belediye başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında kaymakam, merkez ilçelerdeki belde belediye
başkanları ve belde belediye meclisi üyeleri hakkında bulundukları ilin valisinin izni aranıyor.

Yargıya özel muamele
- Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyeleri, görevlerinden doğan veya görevleri sırasında işledikleri iddia edilen suçlar nedeniyle ancak Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu’nun kararıyla yargılanabiliyor ve soruşturulabiliyor.
- Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri, daire başkanları, üyeleri, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekili’nin görevleriyle ilgili veya kişisel suçlarından dolayı haklarında soruşturma yapılabilmesi için Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu’nun kararı gerekiyor.
- Danıştay Başkanı, başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyelerin görevlerinden doğan veya görevleri sırasında işlemiş bulundukları suçlardan dolayı soruşturulmasına da Danıştay Genel Kurulu karar veriyor.
- Hâkim ve savcılar, HSYK müfettişlerince soruşturulabiliyor. Soruşturma için HSYK’nın talebi ve Adalet Bakanı’nın izni gerekiyor.
- Milletvekilleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Meclis’te ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclis’ce başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamıyor.
Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamıyor, sorguya çekilemiyor, tutuklanamıyor ve yargılanamıyor. Sadece, terör ve benzeri suçları seçimden önce işlemişse hakkındaki bu davaya devam ediliyor. Savcılıklar, vekillerin karıştıkları suçlarda dokunulmazlıklarının kaldırılması istemiyle fezleke hazırlayarak TBMM’ye gönderiyor. TBMM, fezlekeyi görüşmeyi dönem sonuna bırakabiliyor. Dokunulmazlık kaldırılsa bile ceza hükmünün yerine getirilmesi, vekillik sıfatının sona ermesine bırakılıyor.
- Başbakan ve bakanlar hakkında suç isnadı varsa, savcılıklar belgeleri TBMM’ye gönderiyor. Başbakan veya bakanlar hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az onda birinin vereceği önerge ile soruşturma açılması istenebiliyor. TBMM Genel Kurulu soruşturma sonunda hazırlanan raporu kabul ederse, yargılama Yüce Divan’da yapılıyor.
- Cumhurbaşkanı’nın resen imzaladığı kararlar ve emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı mercilerine başvurulamıyor. Cumhurbaşkanı, sadece vatana ihanetten dolayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte birinin teklifi üzerine, üye tamsayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlanabiliyor.

MİT, polis ve askerler
- MİT mensupları görev suçlarından dolayı ancak Başbakan izniyle soruşturulabiliyor.
- Emniyet mensupları, ilçelerde kaymakam, illerde valinin izniyle soruşturulabiliyor. Emniyet Genel Müdürü için İçişleri Bakanı’nın izni gerekiyor.
- Askerler için sıralı komutanların dosya hazırlamasıyla ya da talimatıyla soruşturma açılıyor. Soruşturmayı askeri savcı yürütüyor. General ve amirallerin soruşturulması için Genelkurmay Başkanı’nın emri gerekiyor. Genelkurmay Başkanı için anayasada yapılan son değişiklikten sonra görev suçlarından dolayı Başbakan’ın izninin gerekeceği belirtiliyor.