Son dakika... Aliyev canlı yayında duyurdu! Ateşkes isteyenler Ermenistan'a silah gönderiyor
26.10.2020 - 12:22 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Dünyanın gözü, Dağlık-Karabağ'da... Son dakika haberine göre Azerbaycan ve Ermenistan arasında 27 Eylül'de başlayan savaşta flaş gelişmeler yaşanıyor. Yeni ateşkesin dakikalar içinde bozulduğu cephe hattından patlama sesleri duyulurken, Azerbaycan lideri İlham Aliyev ulusa sesleniş konuşması yaptı. 17 köyün daha işgalden kurtarıldığını belirten Aliyev, "Ateşkes isteyenler Ermenistan'a silahlar gönderiyor. Listesi bende var. Ateşkesi isteyen niye silah gönderir" dedi. Öte yandan İran da, T-72M1 ve BHMP-2 tanklarını Dağlık Karabağ sınırına konuşlandırdı.
Azerbaycan ordusunun işgal altındaki Dağlık Karabağ’a havadan ve karadan başlattığı harekat 6 merkezde sürerken, bölgedeki birçok noktada şiddetli çatışmalar devam etti.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Gubadlı kent merkezinin işgalden kurtarıldığını açıkladı. Aliyev, ayrıca Gubadlı’nın bazı köyleriyle Zengilan ve Cebrail illerinin de bazı köylerinin daha kurtarıldığını duyurdu. Azerbaycan Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada da Ermenistan’ın Kotayk eyaletinin Tsaghkadzor kentinden Dağlık Karabağ’a gönderilen askerlerin büyük bölümünün de etkisiz hale getirildiği ifade edildi.
Açıklamada, Azerbaycan ordusunun cephenin farklı istikametlerinde Ermenistan güçlerine ait 2 tank, 2 zırhlı araç, 4 D-30 obüsü, 1 2A36 Giasint-B topu ve 7 otomobili imha ettiği belirtildi. Ermenistan ordusunu kamikaze dronlarla vuran Azerbaycan güçlerinin, birçok cephede stratejik tepeleri ele geçirdiği bildirildi.
Bütün cephe hatlarında Ermeni güçleriyle şiddetli çatışmaların devam ettiği, Ermenistan’a ait bir savaş uçağı ile bir İHA’nın düşürüldüğü duyuruldu.
Azerbaycan ordusu, Karabağ’ı Ermenistan’a bağlayan, savaş nedeniyle yol yapım çalışmalarına ara verilen stratejik Vardenis-Kelbecer karayoluna yaklaştı. Bu arada Azerbaycan ordusunun ilerlemesi Dağlık Karabağ’daki Ermeni aileleri endişelendirdi.
İNSANİ ATEŞKESTE ANLAŞILDI
ABD, Azerbaycan ile Ermenistan’ın bugün yerel saatle 08:00’de başlamak üzere insani ateşkes konusunda anlaşmaya vardığını açıkladı. ABD Dışişleri Bakanlığı; ABD, Azerbaycan ve Ermenistan yönetimlerinin insani ateşkesle ilgili olarak uzlaştıkları ortak metni yazılı bir açıklamayla duyurdu.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, iki ülkenin dışişleri bakanları arasındaki "yoğun müzakere" sonrası anlaşmaya varıldığını vurguladı. Pompeo, Cuma günü Zohrab Mnatsakanyan ve Ceyhun Bayramov'la ayrı ayrı görüşmüş ve iki bakana "şiddete son vermeleri ve sivilleri korumaları" çağrısı yapmıştı.
Açıklamada, ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Stephen Biegun’un 24 Ekim’de Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Zohrab Mnatsakanyan ile görüştüğü ve görüşmede iki ülkenin de “10 Ekim’de Moskova’da varılan insani ateşkesin uygulanmasına bağlılıklarını” yeniden dile getirdikleri kaydedildi.
Açıklamada ayrıca, Dağlık Karabağ sorununun barışçıl çözümü noktasında ABD’nin, Azerbaycan ve Ermenistan’ı birbirine yaklaştırmak için iki ülke dışişleri bakanları ve Minsk Grubu üyesi ülkeler arasındaki görüşmeler noktasında arabuluculuk yaptığı da ifade edildi.
TRUMP TEBRİK ETTİ
ABD Başkanı Donald Trump, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'i ateşkes kararı nedeniyle tebrik etti.
"Birçok kişinin hayatı kurtarılacak" diyen Trump, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Steve Biegun ve Ulusal Güvenlik Konseyi'yle de ateşkes anlaşmasına katkılarından dolayı gurur duyduğunu belirtti.
ERMENİSTAN ATEŞKESİ YİNE İHLAL ETTİ
Azerbaycan Savunma Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada ise, Ermeni silahlı kuvvetlerinin Terter şehri ve bölge köylerine ateş açtığı duyuruldu. Böylece ateşkesin yürürlüğe girmesinden yarım saat bile geçmeden Ermenistan yine ateşkesi ihlal etmiş oldu.
Bugün ulusa sesleniş konuşması yapan Azerbaycan lideri Haydar Aliyev, Ermenistan'ın birkaç dakika içinde ateşkesi ihlal ettiğini belirterek, "Ateşkes isteyenler Ermenistan'a silahlar gönderiyor. Listesi bende var. Ateşkesi isteyen niye silah gönderir. Ermenistan destekçileri size diyorum. Kurtarmak istiyorsanız Ermenistan devletini söyleyin ki çıksın topraklarımızdan. Bir sözünüzle çıkar" dedi.
İRAN'DAN FLAŞ HAMLE
Azerbaycan ordusu Dağlık Karabağ’da ilerlerken İran ordusu da sınırda hareketlendi. İran, T-72M1 ve BHMP-2 tanklarını Dağlık Karabağ sınırına konuşlandırdı.
Sınıra yönelen ağır silah yüklü TIR’lar, karayolunda uzun kuyruklar oluşturdu. İran’ın 5 kilometre derinlikte bir tampon bölge kurmaya hazırlandığı ileri sürüldü.
Dağlık Karabağ’da 27 Eylül’de Ermenistan’ın Azerbaycan’ın topraklarına saldırısıyla başlayan çatışmalarda, Azerbaycan ordusunun bölgedeki ilerlemesi İran’ı rahatsız etti.
Çatışmaların Aras Nehri ve İran sınırı boyunca artması üzerine İran, Aslandooz bölgesine, mobil orta ve uzun menzilli hava savunma sistemleri konuşlandırdı. Kısa süre önce ordu ve Devrim Muhafızları hava gücü tarafından Şiraz’ın Semnan ve Tir Pedaca bölgelerinde bir ortak tatbikat da yapılırken, tatbikatta kısa, orta ve uzun menzilli savunma sistemleri kullanıldı.
Bununla birlikte İran yönetimi, önceki gün sınır hattına büyük askeri sevkiyat gerçekleştirdi. İran’ın Dağlık Karabağ sınırına konuşlandırdığı silahlar arasında 30’u aşkın T-72M1 ve BHMP-2 ana muharebe tankları var. İran sınırından Dağlık Karabağ’a doğru 5 kilometrelik alanda oluşturulabileceği belirtilen tampon bölge için silah ve asker sevk etmeyi sürdürdüğü bildiriliyor.
Bugüne kadar 130'dan fazla şehir, kasaba ve köyü işgalden kurtaran, İran sınırında kontrolü sağlayan Azerbaycan ordusunun ilerleyişiyle, bölgedeki harita da değişti. Gittikçe köşeye sıkışan Ermenistan, işgal altında tuttuğu Dağlık Karabağ'dan 90 bin insanın ayrıldığını açıkladı.
Dağlık Karabağ'daki çatışmalar 27 Eylül Pazar günü sabah saatlerinde Ermenistan'ın ateşkes ihlaliyle başladı. Dağlık Karabağ, Birleşmiş Milletler (BM) ve uluslararası toplum tarafından Azerbaycan'ın bir parçası olarak tanınıyor. Ancak Azerbaycan'ın topraklarının yaklaşık yüzde 20'sine denk gelen Dağlık Karabağ ve civarındaki bazı bölgeler, 1990'ların başından bu yana Ermenistan işgali altında bulunuyor. Bölgede 1991 yılında 'Dağlık Karabağ Cumhuriyeti' ilan edildi. Ancak burayı uluslararası alanda Ermenistan dahil hiçbir ülke tanımış değil.
Güney Kafkasya’da 4 bin 400 kilometrekarelik bir alanı kapsayan Dağlık Karabağ (Yukarı Karabağ), Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki en büyük sorun olarak yıllardır çözüm bekliyor. Peki, ikisi de eski Sovyetler Birliği ülkesi olan Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorununun tarihçesi ne? 'Dağlık Karabağ' bölgesinin kelime kökeni birkaç farklı dilin karışımından oluşuyor. İsminin içinde bulunan birkaç dil bile, bölgenin tarih boyunca farklı kültürler arasındaki geçişkenliğe nasıl maruz kaldığını başlıbaşına gösterir nitelikte.
İngilizcesi Nagorny (ya da Nagorno) Karabakh. 'Nagorny' kelimesi Rusçada 'dağlık' (нагорный), anlamına geliyor. Azerbaycancada da, tıpkı Türkçe'deki gibi 'dağlık' anlamına gelen 'dağlıq' ya da 'yukarı' anlamına gelen 'yuxarı' kelimeleri ile anılıyor. Karabağ ise, Türkçe ve Farsçada ortak bir kelime olup, 'siyah bahçe' demek.
Azerbaycan ve Ermenistan’ın 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla Dağlık Karabağ, kabullenilmiş görünen, ancak Ermeniler tarafından benimsenmeyen bir yapıya evrildi. 1923’te Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı otonom bölge statüsü verilen Dağlık Karabağ'da, bölgede yaşayan etnik Ermenilerin, Azerbaycan yönetiminden duydukları rahatsızlığı zaman zaman gündeme getirmelerine rağmen, Sovyet sisteminin durma noktasına geldiği 1980’lerin sonuna kadar statüko korundu.
Sovyetler Birliği’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un tıkanan sistemin önünü açmak için 1985’te başlattığı açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma (perestroika) süreciyle beraber, Kafkasya’nın bütün sorunlu alanları gibi Dağlık Karabağ da gün ışığına çıktı. Sovyet yönetiminin her geçen gün zayıflayan otoritesini değerlendiren Dağlık Karabağ Otonom Yönetimi, 1988’de Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlanmayı talep etti. Bu talep karşılık bulmazken Azerbaycan ile Ermenistan’ın 1991’de bağımsızlıklarını ilan etmelerinin akabinde Dağlık Karabağ Ermenilerinin ayrılma girişimleri de yoğunlaştı.
Bu dönemde Karabağ'daki Azeri nüfusu zorunlu göçler nedeniyle yüzde 20'ye kadar düşmüştü. 10 Aralık 1991’de yapılan ve bölgede kalan Azerilerin boykot ettiği referandumda Ermeniler, Azerbaycan’dan ayrılmak için oy kullandı. Referandumun ardından Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığı ilan edildi, ancak bu girişim uluslararası toplumda karşılık bulmadı. Ermenistan ordusunun desteklediği Dağlık Karabağ Ermenileri ile bölgede yaşayan Azeriler arasındaki gerilim, bağımsızlık ilanıyla gittikçe yükseldi. Çıkan çatışmalar, 1992’de Ermenistan ordusu ve Dağlık Karabağlı Ermeniler ile Azerbaycan ordusu arasında sıcak savaşa dönüştü.
Dağlık Karabağlı Ermeniler, savaş sonunda bölgenin tümünün kontrolünü ele geçirdikleri gibi komşu yedi bölgeyi (rayon) de işgal ettiler. Böylelikle Dağlık Karabağ ile Azerbaycan'ın doğrudan temas noktaları oldukça sınırlandı. Dağlık Karabağ sorunu akademik çevrelerde yıllardır 'donmuş çatışma' olarak nitelendiriliyordu. Aralıklarla devam eden çözüm müzakerelerine rağmen hem Dağlık Karabağ-Azerbaycan temas hattında hem de Azerbaycan-Ermenistan sınırında, karşılıklı ateşkes ihlalleri sık sık tekrarlanıyor. 2014'ün Ağustos ayında 20 yılın en kanlı çatışmaları yaşandı. Dağlık Karabağ sınırında iki gün süren çatışmalarda 13 Azerbaycan askeri yaşamını yitirdi. Ermenistan Savunma Bakanlığı da 20 askerinin öldüğünü açıkladı.
Yarım milyon mülteci Azerbaycan ve Ermenistan'a sığındı, yaklaşık bir milyon insan zorla yer değiştirmek zorunda kaldı. Dağlık Karabağ çatışmaları başlamadan önce varolan bazı kasaba ve köyler tamamen terk edildi ve harabeye döndü. Azerbaycan topraklarının yüzde 14’ünden fazlası halen işgal altında. Azeriler bölgenin tarihsel olarak kendi kontrolünde olduğunu ve dolayısıyla kendilerine ait olduğunu söylüyor; Ermeniler ise bölgede hep Ermenilerin yaşadığını ve Azeri yönetiminin gayrimeşru olduğunu savunuyor.
İç mesele olarak görüldüğünden dış müdahale konusunda diğer devletler gönülsüz davrandı. İhtilaf, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanması dolayısıyla 1992’den itibaren devletlerarası bir hale büründü. Azerbaycan’da savunma harcamaları 2003’ten bu yana her yıl yaklaşık yüzde 50 oranında arttı. 2012’de savunma harcamaları, Azerbaycan’ın toplam kamu harcamalarının beşte birini oluşturur hale geldi. Ermenistan da Rusya’nın yardımıyla cephaneliğini genişletti.
Tam sayılar net olarak bilinmemekle beraber, küçük yerleşimler ile Laçin ve Kelbecer’in nüfusunun toplamda yaklaşık 14 bin kişi olduğu sanılıyor. AGİT Minsk Grubu eş başkanlarına göre 2005 yılından bu yana nüfusta belirgin bir artış yok. Bölgeye yerleşen etnik Ermeniler altyapıya, ekonomik faaliyetlere ve kamu hizmetlerine kısıtlı bir erişime sahip. Birçoğunun kimlik belgeleri de eksik.
Sorunun en zayıf yeri 175 kilometre uzunluğundaki temas hattı. Mayın tarlalarıyla dolu bu hat, Birinci Dünya Savaşı siperlerini andırıyor. Temas hattına Ermeni tarafından 30 bin, Azerbaycan tarafından ise bu sayıdan biraz daha fazla asker konuşlandırılmış durumda. AGİT Minsk Grubu aracılığıyla yürütülen müzakereler zorlu geçiyor; zira liderler uzlaşıya yaklaşsa da ülkelerinde kamuoyunun isteklerini karşılayamama endişesiyle geri adım atıyor. Dağlık Karabağ Azerileri ve Ermenileri sürece etki edemiyor. Ermenistan ve Azerbaycan kamuoyunun süreç üzerinde, bölgenin yerlilerinden daha çok etkisi var.
Minsk Grubu eş başkanlarının sözcüsü ya da medya sekreteri yok. Bu nedenle de görüşmeler medyada az yer alıyor. Rusya, önceden Ermenistan’a yakın bir pozisyon almışken, artık Azerbaycan’a ve Ermenistan’a eşit uzaklıkta durmayı tercih ediyor. Bu strateji Ağustos 2008’de Gürcistan’la yaşanan savaşın ardından güçlendi. Stratejik öncelik Gürcistan’ın tecrit edilmesi haline dönüştü. Dağlık Karabağ Sorunu ABD için, Orta Doğu’daki çatışmalardan daha az öneme sahip. Kongre’deki Ermeni lobisi, Hazar Denizi Havzası enerji güvenliği, ‘terörle mücadele’ ve Afganistan’a uçuşlarda Azerbaycan hava sahasını kullanabilmesi ABD için öncelikli konular.
