Develer kanser için gizli silah mı? Tümöre nokta atışı: 'Hörgüç değil antikor'
Uzun bacakları, hörgüçleri ve çöl dayanıklılıklarıyla tanıdığımız develer, şimdi yepyeni bir rolle gündemde: Kanserle savaşın gizli kahramanı. Bilim insanları, bu hayvanların vücutlarında bulunan 'nanobody' adlı minik antikorların, erken teşhisten hedefe yönelik tedaviye kadar pek çok alanda çığır açabileceğini düşünüyor. Peki bir çöl hayvanı, insan sağlığını kurtarmakta nasıl bu kadar etkili olabilir?
Derleyen: Betül Topaklı / Milliyet.com.tr - Hayvanlar aleminde uzun boyları, uzun bacakları ve sırtlarındaki dikkat çekici hörgüçleriyle öne çıkan develer, binlerce yıldır insanlar tarafından yük taşımada, çekim işlerinde ve binek hayvanı olarak kullanılıyor. Ancak deve denince çoğu insanın aklına ilk olarak o kocaman hörgüçleri geliyor. Peki bu hörgücün içinde ne var, hiç merak ettiniz mi?
Develer, Asya, Afrika ve Amerika çöllerindeki zorlu koşullara olağanüstü bir uyum yeteneğiyle ayak uyduruyor. Bu uyumun sırrı da tam olarak hörgüçlerinde saklı. Pek çok kişi develerin hörgüçlerinde su depoladığını düşünür, oysa gerçek farklı. Develer, günlerce aç ve susuz kalabilmelerini, hörgüçlerinde biriktirdikleri yağlara borçlular. Bu yağ, vücutlarının ihtiyaç duyduğu enerjiyi ve suyu üretmelerine yardımcı oluyor. Kısacası, hörgüç sadece bir su tankı değil, tam anlamıyla bir hayatta kalma aracı.
HÖRGÜÇLERİ ADETA YAĞ DEPOSU
Hörgüçlerinde yaklaşık olarak 35-40 kilogram yağ depolama kapasitesine sahip olan develer, yağı sadece enerji için kullanmıyor. Bu yağ aynı zamanda vücutları için su da üretiyor. Susuz kaldıklarında hörgüçlerindeki yağ yavaşça eriyor ve içindeki su molekülleri kana karışarak onları hayatta tutuyor. Aslında sırtlarındaki hörgüç, devenin hem enerji hem de su kaynağı oluyor.
Çöl koşullarında başka hayvanlar susuzluk ve açlıktan pes ederken, develer sanki kendi erzaklarını yanlarında taşıyarak yollarına günlerce devam edebiliyor. Develerin mide duvarlarında ise adeta matara gibi su biriktirebilen kesecikler bulunuyor ve bu keseler, deve bir su kaynağı bulduğunda tek seferde 80-90 litre su içmesini sağlıyor. Ancak uzun vadeli hayatta kalma anahtarı yine hörgüçlerde bulunuyor.
MUCİZEVİ BİR ÖZELLİKLERİ VAR
Öyle ki develer, hörgüçlerindeki yağ sayesinde yaklaşık üç hafta boyunca su içmeden yaşayabildikleri gibi yiyecek olmadan da iki haftaya kadar dayanabiliyorlar. 50 derecedeki çöl sıcaklıklarında 9 gün aç-susuz kalabilirken, bu süre içinde toplam ağırlığının yüzde 22'sini kaybediyorlar. İnsan, vücudunda bulunan suyun yüzde 12'sini kaybettiğinde ölürken deve, vücudundaki suyun yüzde 40'ını kaybettiği halde ölmüyor. Bu iri cüsseli çöl hayvanlarının pek çoğumuzun bilmediği çok önemli bir özelliği daha var. Sahip olduğu antikorlar bizdekilerden oldukça daha farklı. Bu mucize özellikleri de dünyada ölüm nedenlerinin başında gelen kanserin, erken teşhis ve tedavisinde avantaj sağlayabilir. Peki ama nasıl?
KANSER TEDAVİSİNDE GÜÇLÜ POTANSİYELE SAHİP
Kendine özgü kambur sırtlarıyla bilinen develerin bağışıklık sistemleri oldukça güçlü. Peki bu durum kanseri yenmekte nasıl bir fayda sağlıyor? Her şey bilim insanlarının, develerin 'nanobody' isimli minik antikorlara sahip olduğunu fark etmesiyle başladı. Develerin diğer akrabaları (lamalar ve alpakalar) dahil olmak üzere 'nanobody' denen antikorlara sahipler. Söz konusu bu antikorlar, normal antikorlardan daha minik olmasının yanı sıra çok daha dayanıklı ve zararlı hücreleri tanıyarak deyim yerindeyse nokta atışı yapıyorlar. İşte tam da bu yüzden araştırmacılar, kanser mücadelesinde develerin yardımının dokunabileceğini düşünüyor.
Nanoteknoloji; tıp, onkoloji ve diğer birçok bilimsel alanda önemli gelişmelerin önünü açan, giderek daha fazla ilgi gören bir çalışma alanı. Bu alanda öne çıkan araçlardan biri de 'nanobody' adı verilen küçük yapılı antikorlar. Derin dokuya nüfuz etme ve yayılma konusunda oldukça başarılı olan bu antikorlar, küçük boyutları sayesinde yüksek pH ve sıcaklık gibi zorlu koşullarda bile yapısal stabilitelerini koruyabiliyor.
Son yıllarda yapılan araştırmalar, özellikle develerden elde edilen nanobody’lerin kanser tedavisinde güçlü bir potansiyele sahip olduğunu ortaya koyuyor. Develerin süt ve idrar gibi biyolojik sıvılarında doğal olarak bulunan bu antikorların, çeşitli kanser türlerine ve diğer hastalıklara karşı geliştirilen nanoteknoloji temelli tedavilerde kullanılabileceği düşünülüyor. Ayrıca nano proteomik alanındaki çalışmalar bu minik antikorların, kanserle mücadelede kullanılacak yeni terapötik ajanların geliştirilmesinde kilit bir rol oynayabileceğini de gösteriyor.
KÜÇÜK AMA ETKİLİ ANTİKORLARA SAHİPLER
Kanser tedavisinin en zorlu engellerinden biri, tümörlerin sinsiliği. Şekil değiştirebiliyorlar, vücudun derinliklerine saklanabiliyorlar ve bazı tedavilere karşı direnç geliştirebiliyorlar. İşte tam bu noktada, doğanın sıra dışı bir oyuncusu devreye giriyor: Develer.
Develer, alışılmış antikorlardan çok daha küçük boyutta antikorlara 'nanobody' adı verilen yapılara sahip. Bu küçük ama etkili antikorlar, normal antikorların ulaşamadığı yerlere sızabiliyor. Böylece gizlenen kanser hücrelerine çok daha kolay erişebiliyorlar. Üstelik hedefe hassas bir şekilde bağlandıkları için, klasik kemoterapinin dezavantajı olan sağlıklı hücrelere zarar verme riskini de büyük ölçüde azaltabiliyorlar.
KANSERİN GİZLİ KAHRAMANLARI OLABİLİR
Bilim insanları, develerin bu özel antikorlarından ilhamla kanser hücrelerini doğrudan hedef alabilecek tedaviler üzerinde çalışıyor. Aynı zamanda, erken teşhis için de umut verici gelişmeler var. Dayanıklı ve laboratuvar ortamında kolayca üretilebilen bu nanobody’ler, tümörleri daha büyümeden ya da yayılmadan tespit edebilecek görüntüleme tekniklerine entegre edilmeye çalışılıyor. Araştırmalar henüz tamamlanmış değil ancak umut verici. Kim bilir belki de develer, insanlığın kanserle mücadelesindeki gizli kahramanları olacaklar.
