Kalp hastalığında hangi tedaviyi seçmeliyiz?

Prof. Dr. E. Murat Tuzcu

Koroner damardaki darlık, trafiği aksatacak hale geldiğinde, yani kan akımını engelleyip kalp kasının beslenmesini bozmaya başlamışsa, yeniden kanlanmayı veya kan akımını artırmayı hedefleyen müdahalelerin zamanı geldi demektir. Hele hele hastanın ağrısı, sıkıntısı, nefes darlığı, kısacası “şikâyeti” varsa, bu durumun düzeltilmesine yönelik tedaviye başlamak gerekir. Bunu yaparken bir yandan da, yollarda trafiğin bir daha tıkanmaması için önlem almamız lazım ki hastalık nüksetmesin. Bir kere kalp krizi geçirmiş kişiyi, ikincisinden korumaya çalışmak, ilkini tedavi etmek kadar önemlidir.

İki önemli soru

Tedavi planları yaparken, cevap vermemiz gereken iki soru var. Bu sorular sadece kalp hastalıkları için değil tüm tedavi kararları için de geçerli. Uygulayacağımız tedavi, ölümü veya kalp krizi, inme gibi ağır, kalıcı hasar bırakabilecek olan bir felâketi önleyecek mi? Bu birinci soru. İkinci soru ise: Tedavi, hastanın şikâyetlerini geçirecek mi, hayatının kalitesi artacak mı?

Tedavinin işe yarar olabilmesi için bu iki sorudan en az birine evet cevabı verebilmek gerekiyor.
Bu sorulara cevap ararken hastamızın özelliklerini unutmamız lazım. Cemil Bey’in kalbini besleyen üç koroner damarı da ciddi şekilde dar. Çok şükür ki, bu darlıklar yüzünden kalp kasında henüz bir zayıflama yok. Kendisinin “gaz sıkıntısı” diye tarif ettiği, göğsüne vuran ağrı, gerçekte damarlardaki darlıklardan kaynaklanıyor. Bu çeşit ağrıya, tıpta “anjina” deniliyor. Cemil Bey’in kalp kasının kansız kaldığını gösteren efor testi de bu teşhisi doğruluyor.

Tedavi seçenekleri

Cemil Bey’i kalp krizinden ve ölümden korumak için üç seçeneğimiz var: 1- İlaç ve hayat tarzı değişikliği, 2- Baypas ameliyatı, 3- Stent. Cemil Bey için bu üç yöntem de ölüm ve kalp krizini önlemede hemen hemen aynı düzeyde etkili. Ama eğer hastanın kalp kası ciddi biçimde zayıflamış olsaydı baypas ameliyatının hayat kurtarıcı etkisinin daha güçlü olduğunu söyleyebilirdik.

Bu üç tedaviden hangisinin hastamızın şu andaki sıkıntılarını azaltacağı sorusuna cevap vermek daha zor. Her üç tedavi yöntemi de anjina şikâyetini azaltacaktır ama ilaçların etkisi, baypas veya stente göre daha az olacaktır. 5 bin kişide yapılan bir araştırmada ilaç tedavisi ve hayat tarzı değişikliği mükemmel olarak uygulanan ve gayet yakından izlenen hastalarda şikayetlerin kontrolu stent koyulan hastalar kadar iyi değildi.

Öyle görünüyor ki seçimimiz baypas ameliyatı ile stent arasında olacak. İkisinin de avantajları ve dezavantajları var. En iyisi bunları Cemil Bey’e anlatmak. Baypas ya da stentle tedavi seçilse de yine de bazı ilaçlara başlamak gerekiyor. Aspirinin yanı sıra kolesterol düşürücü statin grubu bir ilaca hemen başlanmalı.

Baypasın yararları
Eğer baypas ameliyatı yapılacak olursa, büyük ihtimalle anjina şikâyeti ortadan kalkacak ve ameliyattan sonraki bir kaç yıl içinde yeniden müdahaleye ihtiyaç olmayacaktır. Ameliyat çok güvenli olarak yapılabilir. Lakin, yüzde bir iki ölüm, yüzde iki, üç inme riski oluğu unutulmamalıdır. Baypasta iman tahtası denilen göğsün ortasındaki uzun kemiğe paralel giden atardamalar da kullanılacak olursa tıkanma riski çok düşüktür. Ama 10 hastadan 9’unda atardamar baypasının yanı sıra bacaktan alınan toplardamarlar da kullanılır. 10 sene içinde bu damarlarların yüzde 70’i tıkanır. Bu nedenle bazı hastalarda baypas olarak, uzun vadede tıkanma riski daha az olan başka atardamarlar kullanılır.

Stentin yararları
Cemil Bey’e stent takacak olursak ertesi gün hastaneden taburcu edebiliriz. Ölüm ve inme riski yüzde birin altındadır. Bu yöntemin en önemli sakıncası, takılan stentin yeniden daralması sonucu, 6-8 ay içinde tekrar anjiyo ve müdahale gerekebileceğidir. Eğer ilaç kaplı stent takılacak olursa bu risk yüzde ondan azdır. Buna ek olarak düşünmemiz gereken bir nokta da, stentin pıhtıyla tıkanma riskidir. Yüzde bir hastada görülse de, çok ciddi sonuçlara yol açabilecek bu komplikasyon özellikle pıhtı önleyici ilaçların düzenli alınmasıyla en aza indirilebilir.

Stentler nasıl yerleştiriliyor?

A- Koroner damardaki darlık. B- Uygun boydaki stent, darlığın içinde yerleştirilmeye hazır. Stenti üstünde taşıyan, uzun balonun iki ucunda koyu nokta var. Balon şişirilince, stent açılacak. C- Şişirilen balonla beraber genişleyen stent, dar olan damarın içine sıkıca yerleştiriliyor. D- Balon ve balonun üzerinde ilerletildiği ince tel damarın içinen çekip çıkarıldıktan sonra çekilen filimde damar tümüyle açık.


Karar
İki ay önce sonuçları açıklanan, kardiyologların ve kalp cerrahlarının ortaklaşa yaptıkları bir araştırma karar vermemizde yardımcı olacak. Bu çalışma üç damarı da dar olan, yaklaşık iki bin hastada üzerinde yapıldı.
Eğer darlıklar çok yaygın ve stente elverişsiz değilse, bir yıllık takipten sonra, baypasla stent arasında ölüm, kalp krizi, bakımından bir fark görülmedi. İnme sıklığı baypas hastalarında biraz daha fazlaydı. Stent takılan her yedi kişiden birinde yeniden stent veya balon tedavisi gerekti. Buna karşılık, aynı süre içinde, 17 baypaslıdan birinde yeniden müdahale gerekti.
Bütün bunları anlattıktan sonra Cemil Bey’e ilaç kaplı stent takılmasına hep birlikte karar verdik. Üç damara da başarıyla stent takıldıktan bir gün sonra, ayrıntılı bir uzun dönem tedavi planı verilen Cemil Bey ilaçlararını düzenli alacağına söz verdi.
Eşi Hadiye Hanım da hayat tarzlarını sağlıklı beslenme ve spor gibi yeniliklerle değiştirmeye karalı görünüyor. İzlemeye devam edeceğiz.