Moda uygarlığı

Hititlerde devrin modası plili etekler, ucu kalkık ayakkabılardı. Hititleri takip eden antik çağlarda da özgün kadın modaları kültürlerde iz bıraktı


Nefertiti, Semiramis, Kleopatra, Theodora ve Hürrem Sultan hakkında pek çok popüler eser yazılmıştır. Ama geçmişte isim yaparak iz bırakmış bu ünlü kadınları konu alan bilimsel araştırmalar ne yazık ki çok değil. Herkes adı geçen bu hanımların kim olduğunu bilir de, M.Ö. XV. yüzyılda hüküm sürmüş olan Mısır Kraliçesi Haçepsut’u, “Ölümsüz Barış Antlaşması" yani Kadeş Antlaşması’na eşi Hitit Kralı Hattuşili III’ün mührünü basan Puduhepa’yı tanımaz?
Arkeolog Muhibbe Darga, “Eski Anadolu’da Kadın" adlı kitabında böyle yazmış. Haksız sayılmaz. Antikçağlara, Bizans’a ve hatta Osmanlı’ya damgasını vurmuş nice ünlü kadının dünyasını daha yakından biliriz de, Orta Anadolu’da M.Ö. II. binde dev bir imparatorluk kurmuş, anıtsal mimarileriyle dikkat çeken Hititli kadınların dünyası hep yarı loştur. Oysa Darga, bilinen yazılı ve arkeolojik belgelerin, kraliçeler de dahil Hitit kadınlarının antik dünyanın en koket kadınları olan Mısırlı, Giritli hatta Mezopotamyalı kadınlarla giyim konusunda yarışamayacaklarını gösterdiğinden söz ediyor.
Acaba Hitit çağı kadını nasıl bir dünyada yaşıyordu? O devrin kadını modayı takip eder miydi? Saç modelleri nasıldı? Arkeolojik belgelerin de gösterdiği gibi, neden süse çok düşkün değillerdi? Hitit toplumunda üst tabaka kadınlar nasıl giyinirdi? En ayrıntılı bilgiyi Yazılıkaya kabartmalarındaki tanrıçaların tören kıyafetlerinden öğreniyoruz. Yine arkeolojik verilere bakarsak, Kraliçe Puduhepa’nın da süse düşkün olmadığı görülüyor. Hitit kadınları belli ki sadeliği seviyordu. Örneğin Bitik ve İnandık’ta bulunan ve arkeoloji literatüründe Bitik ve İnandık vazoları olarak bilinen kaplar, oldukça sade giysiler giymiş gelinleri tanıtıyor bize.

Uzun ve kapalı

Neler giymiş Hititli gelinler? Uzun ve kapalı elbiseleri ayak bileklerine kadar iniyor. Bu elbiselerin üzerinde başlıklı mantolar var. Hitit çağında sivri ve ucu kalkık ayakkabılar moda. Hatta Kraliçe Puduhepa’yı bu model ayakkabıları ile gösteren bir kabartma biliniyor. Kadınlar gibi erkekler de çarık misali bu ucu kalkık ayakkabıları giyiyor.
Hitit kadınının klasik giysilerini, Yazılıkaya tanrıçaları daha abartılı ve süslü modelleri tercih ederek kullanmış. Yazılıkaya kabartmalarında, tanrıça modasında zengin plili etekler, vücudu saran ve kadın bedeninin hatlarını ortaya çıkaran elbiseler görülüyor. Ayrıca tanrıçalar, bellerini ince göstermek için kalın bir kemer kullanmışlar. Başlıklarda da bazı yenilikler göze çarpıyor. Örneğin silindirik şapkalar, sivri bonelerin yerini almış. Hitit kadınları iddialı saçlardan ve abartılı mücevherlerden hep kaçınmış.

Alacahöyük şıklığı

Hititli kraliçeler ise dar belli, alt tarafı bol, verevlemesine plilerle bezeli, üst kısmı bedeni sıkıca saran uzun kollu elbiseleri tercih etmişler. Başlıklı mantoların baş çevresi püsüklerle bezenmiş. Uzun elbise ve onu tamamlayan manto, Hitit modasının karakteristik giysisi olarak beliriyor.

Saç modelleri

Saç modellerine gelince... Hititli kadınlarda alnı açıkta bırakan, arkaya doğru taranmış, lepiska gibi dümdüz saçlar göze çarpıyor. Bu saçların üzerinde mutlaka bir başlık kullanılmış. Bunun altında da bele kadar inen kalın bir örgü görülmekte. Bazı modellerde de yanak üzerinde spiral bukleler Hitit saç modasını tamamlıyor.

Hitit’te Takı Sözlüğü

TUGSİS: İnce giysi
Tugkusİsİ: Tören giysisi
Tugeİb Maslu: İşlemeli tunik
Gaddam Zagİn: Mavi çorap
Tuggu Babbar: Tozluk
Tuggu: Atkı
Tugkarİullİ: Başı örten manto
Tugkaluppa: Uzun elbise
Tugsegnu: Şeffaf örtü
Tahapsİ: Kemer
Tahapsu Sallugal: Kraliçenin kemeri
Tugdadammes: Ayakkabı
İstamahara: Küpe
Tuttİİttum: Göğüs süsü
Aİaru: Broş
Aİaru Guskİn: Altın broş
Hargİr Kubabbar: Gümüş bilezik
Sİgar: Boyun tokası

Bal ve arı kanunla korundu

Hİtİtler keçi eti yerine domuz eti yemiş. Prof. Dr. Ahmet Ünal, ‘Hititler-Etiler ve Anadolu Uygarlıkları" adlı kitabında günümüzün aksine Orta Anadolu’da yerleşen Hititlerin keçi yerine domuz etini bol miktarda tükettiğini öne sürüyor. Ünal, kazılarda bulunan hayvan kemikleri dikkate alındığında domuzun tanrılara kurban edildiğini de söylüyor. Hitit yemek kültüründe şiş kebap çeşitleri de dikkat çekiyor. Saramna adlı metin, bir şişe dizilen ekmekler ve aralarında pişirilen hayvan yağından ve sandviç arası et çeşitlerinden söz ediyor. Bir başka Hitit yemek tarifi ise şöyle: Kurban edilen koyunun uzuvları parçalandıktan sonra ciğer ve yüreği açık ateşte kızartılıyor. Uyluk kısmı nar taneleri ve kuşbaşı etlerle dolduruluyor. Hitit yemek kültüründe arıcılık ve bal çok önemli. Hatta Hitit kanunlarında 91. madde, bal ve arı kovanı çalan hırsızlara verilen cezalara yönelik düzenlenmiş. Hititler et yemeklerini seviyordu. Efsaneye göre Güneş Tanrıçası’nın Fırtına Tanrısı şerefine verdiği yemekte 10 bin sığır ve 30 bin koyun kesilmiş.