Çocuklarda lisemi

ÇOCUKLARDA LÖSEMİ

Çocukluk çağında en sık görülen kanser halk arasında kan kanseri olarak bilinen lösemidir. Lösemi tanısı kolay ancak zorlu ve uzun bir tedavi süreci olan bir hastalıktır. Türkiye’de her yıl 1500 yeni lösemi vakası görülmektedir.

Lösemi Nasıl Oluşur?

Kan damarlar içerisinde tüm vücudu dolanan, plazma ve kan hücrelerinden meydana gelen yaşamsal bir sıvıdır. Kan hücrelerinin yapım yeri kemik iliğidir. Kanda üç tip hücre bulunur. Bunlar; beyaz kan hücreleri (lökositler), kırmızı kan hücreleri (eritrositler) ve pıhtılaşmada rol alan hücreler (trombositler) dir. Bu hücrelerin hepsi kemik iliğinde bulunan öncül bir kök hücreden oluşur.

Lösemi halk arasında kan kanseri olarak bilinen bir hastalıktır. Beyaz kan hücrelerinin öncülü olan blastlar ın çeşitli sebepler ile anormal bir şekilde hızla çoğalması ve ölmemesi nedeniyle oluşur. Anormal çoğalan bu malign hücreler bir süre sonra tüm kemik iliğini doldurur ve kemik iliğinde normal kan hücrelerine yer kalmaz, diğer kan hücrelerininde yapımı bozulur ve sayısı azalır. Dolayısıyla hastalık süresince yapımı aksayan bu normal hücrelerin eksikliğine bağlı kansızlık, kanama, sık enfeksiyon gibi belirtiler ve anormal hücrelerin kan yolu ile diğer organlara yayılmasına bağlı belirtiler görülür. Lösemi en çok beyne ve testislere yayılır.

Lösemiler Anormal Çoğalan Hücrenin Tipine Göre Adlandırılır.

Çocukluk çağındaki lösemilerin % 80’i akut (ani başlangıçlı) lenfoblastik lösemi dediğimiz lösemi şeklidir. Görülme sıklığı yüzbinde 3-4 çocuk olup Türkiye’de her yıl 2000 yeni lösemi vakası görülmektedir. Akut lösemiler en sık 2-5 yaşlarında görülürler. Erkek çocuklarda kızlara göre daha sıktır. 15 yaşından sonra görülme sıklığı azalır.

Lösemi Nedenleri :

Lösemiler genellikle tek bir sebebe bağlı olmayıp genetik , çevresel birden fazla faktörün bir araya gelmesi ile oluşur. Bu sebeplerin büyük çoğunluğu önlenebilir, değiştirilebilir sebeplerdir.

Bu sebeplerden bazıları şunlardır:

-Anne karnında röntgen ışınına maruz kalmak

-Radyasyon

-Elektromanyetik alanlar

-Yüksek gerilim hatları

-Kimyasal ajanlar (benzen, boya sanayide kullanılan maddeler)

-Nükleer silahlar

-Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar

-Tarım ve böcek ilaçları

-Viral enfeksiyonlar

-Genetik hastalıklar (örneğin down sendromu)

-İleri anne yaşı

-Sigara (Babanın döllenme öncesinde sigara içmesinin doğacak çocuğun lösemiye yakalanma riskini 4 kat , annenin hamilelik süresince sigara içmesinin ise bu riski 2 kat arttırır. )

Çocukluk Çağında Bu Belirtilerden Herhangi Biri Var ise Doktora Başvurmak Gereklidir.

-Uzun süren ateş (en sık bulgu)

-Kilo kaybı

-İştahsızlık

-Halsizlik, çabuk yorulma

-Solukluk

-Kemik ve eklem ağrıları

-Lenf bezlerinde şişlik

-Burun ve dişeti kanamaları

-Erkek çocuklarda testislerde şişlik ve sertlik

-Beyne yayılmış ise baş ağrısı, kusma havale .

Lösemi Tanısı:

Tanıda doktor tarafından yapılacak ayrıntılı fizik muayene çok değerlidir. Sonrasında yapılan laboratuvar tetkikleri ile tanı kesin bir şekilde konulabilir.

Öncelikle damardan alınan bir tüp kan ile tam kan sayımı yapılır . Bu tetkikle kan hücrelerinin miktarlarındaki değişiklikler görülür.

Tam kan sayımı sonrasında ise parmaktan alınan bir damla kan küçük bir cam parçasına yayılır , çeşitli boyalar ile boyanarak periferik yayma dediğimiz örne kler hazırlanır. Bu örneğin mikroskop altında incelenmesi ile yine kan hücrelerinin sayısına ve şekillerinin normal olup olmadığına bakılır.

Bu iki aşamada görülen anormal bulgular büyük ölçüde lösemi tanısını koydurur. Ancak kesin tanı ve tiplendirme için olayın asıl gerçekleştiği yer olan kemik iliği incelemesi yapılmalıdır. . Bunun için anestezi altında kalça kemiğinden çok az bir miktar kemik iliği alınır. Alınan kemik iliği örneği ile çeşitli tahliller, gererkirse genetik testler yapılır ve löseminin hem tanısı hem de tipi kesinleştirilmiş olur.

Bunlar dışında hastalığın yayılımını tespit etmek için çeşitli biyokimyasal ve radyolojik incelemeler yapılır.

Lösemi Tedavisi:

Löseminin tipi ne olursa olsun tedavi edilmez ise ölümle sonuçlanır. Öncelikle anormal hücrelerin artışına ve normal kan hücrelerinin azalmasına bağlı olarak oluşabilecek kanama, enfeksiyon, kansızlık gibi belirtiler düzeltilerek destek tedavisi yapılır. Asıl hastalığın tedavisinde kemoterapötik dediğimiz kanser ilaçları kullanılır ve anormal hücreler öldürülerek sayısı azaltılır. Kemoterapi tedavisi yalnız veya radyoterapi denilen ışın tedavisi ile beraber uygulanır.

Kemoterapi ve radyoterapi sonrası; hastanın klinik durumunun uygun olduğu ilk zamanda hastalara yapılacak kemik iliği nakli ile tamamen iyileşme sağlanabilir. Kemik iliği naklinde hastaya doku uyumu olan sağlıklı bir kişiden alınan kök hücre nakledilir. Nakledilen sağlam kök hücre yeni sağlam kök hücreler doğurur ve iyileşme böyle sağlanır.

Bu hastalığın tanısı ve tedavisi lösemi konusunda uzmanlaşmış bir ekibin bulunduğu hastanelerde yapılmalıdır.

Basit bir tam kan tahlilinin lösemi dahil birçok hastalıkta yönlendirici ve teşhis koydurucu olabileceği gerçeğinden yola çıkarak erken tanı şansını yakalamak için bebeklik çağında ilk kez 6. ayda ve 2 yaşından sonra ise yılda bir kez tüm çocuklar için tam kan tahlili yaptırılması önerilmektedir.