Hamilelikte fetal ekokardiyografi yapılmasının önemi

Fetal ekokardiyografi nedir ?

Fetal ekokardiyografi 18. gebelik haftasından itibaren anne karnındaki bebeğin kabinin değerlendirilmesi için gebelere yapılan ultrasonografik bir incelemedir. Halk arasında "Fetal Eko" olarak da bilinir. Anne karnındaki bebeğin kalbinin yapısal durumu ve fonksiyonlarını ultrasonik ses dalgaları aracılığı değerlendirilmektedir. Fetal ekokardiyografik inceleme ile anne karnındaki bebeğin kalp hastalığı olup olmadığı yüzde 80-90 doğrulukla saptanabilmektedir. 

Fetal ekokardiyografi kimlere yapılmalıdır?

Hamile annelerin gebelikte veya gebelik öncesi dönemde yaşadığı bazı sorunlar ve hastalıklar bebeklerinin kalbinde anomalilere neden olabilmektedir. Gebelik ve gebelik öncesi dönemde bebekte kalp hastalıklarına neden olabilecek sorunları taşıyan annelere fetal ekokardiyografik inceleme yapılmalıdır. Fetal ekokardiyografik inceleme yapılması gereken durumlar şu şekilde sıralanabilir:

-Kadın doğum uzmanının gebelere yaptığı rutin ultrasonagrafik incelemelerde bebeğin kalbinde hastalıktan şüpelenmesi (Gebelere periyodik olarak yapılan ultrasonagrafik incelemelerde bebeğin kalbi kabaca değerlendirilebilmektedir. Bu incelemede bazen kadın doğum uzmanı size bebeğin kalbinde delik, kapaklarında sorun, kalpte büyüme, kalp içinde parlak cisim görülmesi veya kalp ritminde bozukluk şüphesinden bahsedebilir.)

-Kadın doğum uzmanınızın gebelik boyunca yaptığı tarama testlerinin (ikili test, üçlü test ve dörtlü test) yüksek riskli çıkması veya ultrasonda incelemede çeşitli organlarda anomali saptaması (bebeğin ense kalınlığında artış, burun kemiği olmaması, göbek kordonunda bulunması gereken damarlarda eksiklik, diğer iç organlarda saptanan anomaliler)

-Tekrarlayan ölü doğum veya düşük hikayesi olan gebeler

-Annenin şeker hastası olması veya gebelikte şeker hastalığı (gestasyonel diabet) saptanması

-Annenin kronik hastalıklarının olması (tiroid hastalıkları, hipertansiyon, romatizmal hastalıklar)

-Annede fenilketonuri veya bağ dokusu hastalığı olması (Scleroderma, SLE, sjögren sendromu özellikle son iki hastalık bebekte ağır ritim bozukluklarına neden olabilir)

-Aile bireylerinde (anne, baba, kardeşler veya birinci derecede yakın akrabalarda) doğumsal kalp hastalığı veya ritim bozukluğu olması

-Annenin gebelikte ve öncesinde kullandığı bebeğin kalp gelişimine zarar verebilecek bazı ilaçlar; özellikle epilepsi tedavisinde yada psikolojik bozukluklarda kullanılan ilaçlar (fenitoin, lityum,valproik asit, amfetamin, isotretinoin) alkol veya bağımlılık yapan madde kullanımı

-Annenin ileri gebelik yaşında olması (>35 yaş) veya çoğul gebelikleri olması (ikiz, üçüz)

-Annenin gebeliğin ilk üç ayında geçirdiği bazı viral hastalıklar (kızamıkçık, su çiçeği, sitomegalo virüs enfeksiyonu) veya radyasyona maruz kalması

Fetal ekokardiyografi işlemi nasıl yapılır? Ne kadar sürer?

Fetal ekokardiyografi incelemesinde esnasında gebe anne hasta yatağına sırtüstü yatmakta (aynı kadın doğum uzmanının yaptığı gebelik ultrasonu gibi) annenin karın cildine jel sürülmekte ve uygun problar kullanarak bebeğin kalbinin görüntülenmesi yapılmaktadır. Fetal ekokardiyografik inceleme ortalama 20 dakika kadar sürmektedir. Bazen  gebenin ultrason görüntü kalitesinin düşük olması (obezite, oligohydramnios, bebeğin pozisyonuna bağlı) veya kalp hastalığı saptanması durumunda daha uzun süre gerektirebilmektedir. Bazen da fetal ekokardiyografi işleminin başka zamanlarda tekrarlanması gerekebilmektedir.

Anne ve bebek açısından güvenilir bir yöntem midir?

Anne ve bebek açısında tamamen güvenilir bir yöntemdir. Fetal ekokardiyografik inceleme işleminin hiçbir zararı yoktur. İşlem esnasında bebek ve anne radyasyona maruz kalmazlar.

Fetal ekokardiyografik inceleme hangi uzman doktor tarafından ve ne zaman yapılmalıdır?

Çocuk kardiyolojisi uzmanları ve perinatoloji uzmanları fetal ekokardiyografik inceleme yapabilmektedir. Fakat bebekte herhangi bir kalp hastalığı saptanırsa özellikle doğumundan sonra ki yoğun bakım ihtiyacı, takip ve tedavileri açısından çocuk kardiyolojisi uzmanı tarafından izlenmesi önerilmektedir.

Fetal ekokardiyografik inceleme için önerilen en ideal zaman 18-22. gebelik haftaları arasıdır. Fakat 17. gebelik haftasından doğuma kadar da herhangi bir zamanda da yapılabilmektedir.

Fetal ekokardiyografinin faydası nedir?

Yenidoğan bebeklerde  doğumsal kalp hastalığı görülme sıklığı %1’dir. Bu hastalıkların bir kısmı çok ağır kalp hastalıkları olup bebeğin yaşamını tehdit edebilir. Bu hastalarda yaşamın ilk saatlerinde ilaç tedavisine başlanması veya acil cerrahi tedavi yapılması gerekmektedir.

Fetal ekokardiyografik inceleme ile bebekte kalp hastalığı saptanabilmekte ve ailesine bu hastalıkla ilgili tıbbi bilgi verilebilmektedir. Bu tıbbi bilgi genellikle bebeğe doğumdan sonra acil müdahale yapılıp yapılmayacağı, bebeğin yoğun bakımda yatıp yatmayacağı, bebeğe hangi  tedavi seçenekleri uygulanacağı ve doğumun nerede yapılacağı ile ilgili bilgilerdir. Bazen de anne karnında bebeğe müdahale yapılabilmektedir. Özellikle bebekte ritim bozukluğu saptanırsa anneye verilen ilaçlar ile  bebeğin ritim bozukluğu düzeltilebilmektedir.

Fetal ekokardiyografik incelemede kalp hastalığı tespit edilirse ne yapılır?

Fetal ekokardiografik incelemede gebeliğin 24. haftasına kadar bebekte çok ağır kalp hastalığı (doğum sonrası dönemde çok sayıda ve ağır ameliyatlar geçirip sekel kalabilecek bebek hastalarda) tespit edilirse öncellikli olarak aileye gebeliği sonlandırma seçeneği (tıbbi abortus) sunulması önerilmektedir.

Fetal ekokardiografi incelemede bebekte hafif, orta derecede kalp hastalığı tespit edilirse gebelik boyunca hasta düzenli aralıklarla izlenmektedir. Doğum genellikle 3. basamak bir merkezde (çocuk kardiyoloji uzmanı, yenidoğan uzmanı ve yenidoğan yoğun bakım kliniği, çocuk kalp damar uzmanı bulunan bir merkez) yapılması önerilmektedir. Doğumdan sonraki takipleri ise  çocuk kardiyoloji uzmanı tarafından düzenli ekokokardiyografik inceleme şeklinde yapılmaktadır.

Prof.Dr. Yılmaz Yozgat
Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi