Robot yardımıyla diz ve kalça ameliyatı daha güvenli

Modern tıbbın en önemli gelişmelerinden olan robotik cerrahinin üroloji, jinekoloji ve genel cerrahi alanlarında başarılı uygulamalarından sonra artık diz ve kalça protezi ameliyatları da robot yardımlı yapılabiliyor. Robot yardımlı cerrahide daha küçük ameliyat kesisi, optimal implant yerleşimi ve daha hızlı iyileşme avantajları ile diz ve kalça protezi ameliyatlarının daha uzun süre sağ kalım sağlayacağı bekleniyor. Ortopedide bugün için sadece diz ve kalça protezi ameliyatlarında kullanılmaya başlanan robot yardımlı cerrahi, yakın gelecekte diğer rahatsızlıkların tedavisinde de kullanılabilecek. Robotik diz ve kalça protezi ameliyatları yüzde 100 robot tarafından yapılmıyor. Robotik kol yardımıyla cerrahın kontrolünde protezi daha doğru yerleştirme olanağı sağlıyor.

Diz ağrısının nedenleri ve güncel tedavi uygulamaları nelerdir?

Ortopedi polikliniklerine diz ağrısı ile başvuran hastalarda en sık nedenler genç bayanlarda diz kapağı kıkırdağının yumuşaması (kondromalazi patella), sporcularda menisküs ve bağ yaralanmaları ve orta yaş üzeri erişkinlerde ise osteoartrittir (kireçlenme).

50 yaş üzeri özellikle bayanlarda en sık diz ağrısı nedeni olan eklem kireçlenmesi, diz eklem kıkırdağının çeşitli nedenlerle yapısının bozulması, aşınması ve altındaki kemiğin ortaya çıkmasıdır. Ayrıca eklem kıkırdağının altındaki kemik dokusunda da değişiklikler sonucu, kemikte büyümeler ve eklem kenarında çıkıntılar (osteofit) gelişir. 60 yaş üzerindeki bireylerin yaklaşık yüzde 80’inde az veya çok osteorartrit bulunur.

Normalde kanlanması ve sinir desteği olmayan eklem kıkırdağı, düz, kaygan yüzeyi ile kemiklerin birbirine sürtünmesini önleyen bir dokudur. Vücudumuzdaki en kalın eklem kıkırdağı diz ekleminde yer alır ve 4-5 milimetre kalınlığındadır. Eklem kıkırdağı mükemmel iç organizasyonu sayesinde ortalama 70-80 yıllık insan yaşamında anormal bir durum olmadıkça yürüme, koşma, merdiven inme-çıkma ve çömelme gibi çeşitli aktivitelere karşı dayanıklıdır ve bu aktiviteleri ağrı duymadan rahatlıkla yaparız. Kıkırdak dokusu hiç sinir yapısı içermezken altındaki kemik ve etrafındaki dokular damar ve sinirden zengindir.

Osteoartrit (kireçlenme) oluştuğunda bir başka deyişle kıkırdak ortadan kalkıp altındaki kemik açığa çıktığında artık tüm bu aktiviteler ağrılı olur. Yürüme, merdiven inme ve çıkma ve çömelme ile dizde ağrı meydana gelir. Başlangıçta yürümekle ortaya çıkan ağrı zamanla istirahatte de olur. Ağrının yanında tutukluk ve hareket kısıtlığı gelişir. Sonuç olarak, fonksiyon bozukluğu ile yaşam kalitesini ciddi etkileyen bu durum, özellikle menüsküs ve çapraz bağ yaralanmaları gibi spor yaralanmaları tedavi edilmediğinde veya aşırı kilolu olanlarda ve ileri yaştaki bireylerde daha sık meydana gelir.

Eklem kireçlenmesinin güncel tedavisinin ana amaçları; ağrıyı gidermek, hareketteki kısıtlanmayı düzeltmek, günlük yaşam aktivitelerinin sorunsuz yapılmasına yardımcı olmak ve hastalığın ilerlemesini engellemektir. Bu rahatsızlığın tamamen düzelmesini sağlayan bir tedavi yoktur. Aşınmış olan kıkırdak dokusunu yenilemek mümkün değildir.

Vücut ağırlığının ideal kiloya inmesi, düzenli egzersizlerle ekleme binen yükün azaltılması ve kas gücünün artırılması oldukça yararlı olmaktadır. Eklem ağrısı için öncelikle basit ağrı kesiciler, erken evrede glukozamin gibi besinsel takviyeler, eklem içi PRP veya steroid enjeksiyonları uygulanır. Kireçlenme nedeniyle eklemin işlevinin tamamen bozulduğu, kıkırdağının kalmadığı durumlarda ise protez cerrahisi (artroplasti) uygulanır. Başarılı ve doğru tekniklerle yapılan protez ameliyatından sonra hastalar kısa sürede iş ve sosyal yaşamlarına geri dönebilmektedir. Günümüz teknolojisi ile yaptığımız protezlerin ortalama 15-20 yıl sağ kalım oranı yüzde 90’ın üzerindedir. 

Diz ve kalça protezi ameliyatları artık robotik kol yardımı ile yapılabiliyor

Tıp ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak protez ameliyatlarında da yeni gelişmeler oluyor. Geleceğin teknolojisi olarak adlandırılan robotik cerrahi artık kalça ve diz protezi ameliyatlarında da kullanılıyor. 50 yaşın üzerinde ameliyat dışı yöntemlerden fayda görmeyen ve ciddi eklem kireçlenmesi ve ağrısı olan hastalar robotik cerrahi için en uygun hastalardır.

Robotik protez ameliyatının klasik, bilinen ameliyata üstünlüğü var mı?

Robot yardımlı cerrahide ameliyat öncesi 3 boyutlu tomografi ile kişinin kendi anatomik yapısı detaylı olarak ortaya konuyor ve bilgisayar ortamında özel bir program sayesinde kişiye özel doğru planlama yapılarak ameliyata giriliyor. Yani ameliyat öncesinde ideal ameliyatı sanal olarak yapmış oluyoruz. Ameliyatı robot yapmıyor, robot bize yardımcı oluyor. Ameliyat sırasında robota yüklenen program sayesinde robotik kol yardımı ile doğru kesileri yapmamızı ve protezi doğru yerleştirmemizi sağlıyor. Ameliyat sırasında gerekirse değişiklikler yapmamız da mümkün.

Yayınlanan bilimsel çalışmalarda klasik yönteme göre robot yardımlı cerrahi ile protezin daha doğru yerleştirildiği, minimal kesi avantajı ile daha hızlı ve daha fonksiyonel iyileşme sağladığı gösterilmiştir. Uzun süreli sonuçları ile ilgili henüz yeterli veriye sahip değiliz ancak bilinen klasik, konvansiyonel yönteme göre daha uzun bir sağ kalım sağlayacağı beklenilmektedir. 

Bu yazı sadece bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Herkese sağlıklı günler dilerim.

Prof.Dr. Nurzat Elmalı

Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi

Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi