İSTEM DIŞI TİTREMELER HASTALIK BELİRTİSİ

Parkinson, Esansiyel Tremor ve Distoni, ortak belirtisi titreme olan üç farklı hareket bozukluğu hastalığı... Ayrı klinik tablolarla seyretseler de tedavilerinde beyin pili kullanılıyor.

Koç Üniversitesi Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Selçuk Peker, Parkinson, Esansiyel Tremor ve Distoni hastalıkları hakkında bilgiler verdi. Peker, hem belirtileri hem risk gruplarını hem de tedavi yöntemlerini anlattı.

Yavaş ve sinsi seyreden Parkinson, beyinde dopamin adı verilen maddenin eksikliğiyle ortaya çıkar. Başta ellerde titreme olmak üzere, kas sertliği ve hareketlerde yavaşlama gibi belirtilerle seyreder. 70 yaş üzerinde her 100 kişiden birinde görülür.

Parkinson, üzerinde en çok araştırma yapılan nörolojik hastalıklardan biridir ama sebebi hâlâ net olarak bilinmez. Kişinin genetik yapısı, toksinler ve beyindeki birtakım maddeler üzerine yürütülen bazı çalışmalar mevcut.

Başlangıç evresi kabul edilen 2-3 yıllık süreçte, kas sertliği, bel ve sırt ağrısıyla, hafif titreme görülür. Zaman ilerledikçe, şikayetler daha net olarak kendini gösterir:

Titreme: Hasta, dinlenme halindeyken de görülür. Bazen dili, çeneyi ve dudakları etkileyebilir.

Hareketlerde yavaşlama: Çatal ve bıçak kullanma, bardak tutma gibi ince işleri yapmakta zorluk yaşanır. Yürüme bozuklukları, sabit kalma, yüzde maske ifadesi, yutma zorluğu ve ayakta dururken gövdenin öne doğru eğilmesi de ortaya çıkabilir.

İlaç kullanımı

Hastalar, nöroloji uzmanları tarafından tetkik ve takip edilir. Kişinin hikayesi ve muayene bulguları önem taşır. Parkinson tedavisi konusunda kesin bir çözüm yok ama seyrini yavaşlatmaya yönelik uygulamalar var. Başlangıçta ilaç tedavisi önemlidir ve zamanla dozu artırılır.

Cerrahi yöntem, ilaca yanıt vermeyen ya da ilaca bağlı olarak istemsiz hareketler geliştiren hastalarda kullanılır. Bu, halk arasında ‘beyin pili’ diye bilinen derin beyin stimülasyonu yöntemidir. Nöroloji uzmanı ve beyin cerrahının amacı, hastalığa bağlı bulguları azaltmak ve bireyin yaşam kalitesini yükseltmektir.

Beynin ilgili merkezlerine özel elektrotlar yerleştirilir. Elektrotların bir ucu, köprücük kemiğinin altındaki bir pile bağlanarak, elektrik verilir. Operasyon iki bölümden oluşur. İlkinde hastanın başına çerçeve takılır ve MR çekilir. Bilgisayarda elektrotların konacağı yer belirlenir. Ardından lokal anestezi altında, kafasına sağdan ve soldan elektrotlar yerleştirilir. Uyarı verilerek, ilgili bölgedeki titreme ve kas sertliğinin durumuna bakılır. Sonra hasta genel anesteziyle uyutulur ve pil yerleştirilir.

Ameliyat, 4-5 saat sürer. Hasta bir gece yoğun bakımda kalır. Üç gün de normal odada yattıktan sonra taburcu edilir. Ardından pil ayarlarının yapılması gerekir ve 7-10 günlük aralıklarla kontrole çağrılır. En geç üç aylık sürecin sonunda da tam bir ayarlama sağlanır. Beyin pili ameliyatı sonrası hastaların yaşam kalitelerinde önemli ölçüde iyileşme sağlanır.

Esansiyel tremor, elde ve kafada titreme şeklinde kendini gösterir. Bunun dışında çenede, seste ve bütün vücutta da görülebilir. Her yaşta ortaya çıkabilir. 65 yaş üzeri her beş kişiden birinde rastlanır. Tam olarak sebebi bilinmese de, genetik geçişin etkisi büyüktür.

Tedavide ilk aşamada ilaç önerilir. Yanıt alınamadığında ya da belirtileri şiddetlendiğinde, cerrahi yöntemlere başvurulur. Üç farklı yöntem vardır ve bunlar hastanın yaşıyla, rahatsızlığın şiddetine göre belirlenir: Beyin pili, iğneyle yakma yöntemi ve Gamma Knife radyocerrahisi.

Hedefte çocuklar var

Distoni, adalelerde istemsiz kasılmalarla kendini gösterir. Daha çok çocuklarda ve gençlerde görülür. Kasılmalar, bedensel duruş bozukluğuna ve bükülmelere yol açar. Distoninin sebepleri ikiye ayrılır.

Primer distoniler: Daha çok gençlerde görülür ve nedeni bilinmez.

Sekonder distoniler: Serebral palsi veya başka metabolik bozukluklara bağlı gelişir.

Adale kasılmalarını azaltmak için öncelikle ilaç tedavisi uygulanır. Botoks ise sinir uçlarından salgılanan maddelerin, kaslarda etki yapma özelliğini bloke eder. Böylelikle kasılmalar azalır ama etkisi birkaç ayla sınırlıdır.

İlaç, botoks ve fizik tedaviyle fayda sağlanamayan hastalara, cerrahi müdahale gerekir. Diğer hareket bozukluğu hastalıklarında olduğu gibi distonide de beyin pili kullanılır.