Çikolata krizi, diyabet alarmı

En tatsız şeker DİYABET - 3/ Ayşegül Aydoğan

Diyabet henüz klasik bulgularını, yani çok su içme, sık idrara çıkma, ağız kuruluğu, kilo alma gibi belirtilerini vermeden 15 - 20 yıl süresince belirtisiz gelişebiliyor. Bu dönem 'gizli şeker’ olarak adlandırılıyor.

Gizli şeker aslında 20 yıl önceden kendine özgü birtakım semptomları gösterse de, bu bulgular çoğu kez ihmal ediliyor.
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) son uyarısına göre, açlık kan şekeri 100’ün üzerinde olan herkes diyabet riski altında. Bunun anlamı ne, ne yapmak gerekiyor? Türk Diyabet Vakfı Başkanı Prof. Dr. Temel Yılmaz, gizli şekeri anlattı...

Gizli şekerin seyri nasıldır?
İlk ortaya çıkan bulgu, reaktif hipoglisemi adını verdiğimiz şeker düşme ataklarıdır. En önemli özelliği; açken değil, yemek yedikten sonra hipoglisemi atakları olmasıdır. Buna tokluk hipoglisemileri adını veriyoruz. Bu kişiler sabah uyandıklarında fazla acıkmazlar, genellikle kahvaltı yapmazlar, öğle yemeğini hafif geçiştirirler, ama ilk yemeği yedikten itibaren uyuyuncaya kadar sürekli hipoglisemi atakları olur ve sürekli yemek yerler. Kan şekerinin düşüklüğü, sinirlilik, soğuk terleme, fenalık hissi, bazı kişilerde baş ağrısı, konsantrasyon bozukluğu gibi bulgular görülür. Akşama doğru tatlı krizi, çikolata isteği baş gösterir. Bir grup hastada gece uykudan uyanıp yemek yeme vardır.

Kimler dikkat etmeli?
Özellikle 50 yaşın altında ortaya çıkan hipertansiyon, koroner hastalığı, enfarktüste mutlaka gizli şeker aranmalıdır. Toplumda şişmanlıkların genetik olanlar dışında, yaklaşık yüzde 80’inde reaktif hipoglisemi var. Şişmanlığın tedavisi ancak bu metabolik bozukluğu bulduktan sonra yapılıyor. Genellikle hipoglisemide temel sorun açlıktır. Herhangi bir diyet uzmanına, zayıflama merkezlerine gidildiğinde hastalara `hipokalorik’ yani bir anlamda açlık diyeti veriliyor. Hasta dişini sıkıp açlık diyeti uyguluyor ama bıraktıktan sonra verdiği kilodan fazlasını alıyor. Açlığı açlıkla tedavi edemezsiniz.

Gizli şeker nasıl tespit edilir?
Şeker hastalığı bulgularını verinceye kadarki 10 - 20 yıllık süreçte hep açlık kan şekeri normal düzeydedir. Toplumda yanlış bir kanı var. 'Şeker hastalığı olup olmadığını anlamak için açlık şekerini ölçtür’ diye öneriyorlar. Oysa gizli şekerde hiçbir zaman açlık kan şekeriyle teşhis konulmaz. Hastanın glikoz yükleme testi yaptırması gerekir. Bu teste 75 gram glikoz içeren şekerli su verilir. Şekerli suyu içtikten sonra 5 saat kan şekeri izlenir. Ama hastalar bu teste 4 saat ayıramayabilir. Bunun için karışık diyet adını verdiğimiz 75 gramlık karbonhidrat diyeti var. 5 dilim ekmek, 2 kaşık reçel, 2 kesme şeker alınan kahvaltıdan 2 saat sonraki kan şekeri ölçülür.

Hipoglisemi hayatı nasıl etkiler?
Yaşam kalitesini bozar. İnsan ilişkilerini olumsuz etkiler. İş performansını bozar. Tedavi, uygun bir diyet programı, günde 6-8 öğün, sık sık ama azar azar yiyecek programıyla çözümlenir. 3 öğün düzenli yemek, yemek aralarında kepekli bisküvi, sandviç, uykudan önce de bir bardak süt, birkaç bisküvi olabilir.

Diyabetle savaş mutfakta başlar

Tedaviden çok önlemek için çaba gösterilmeli, okul programları ve okul içi yaşam egzersizi özendirecek bir şekilde yeninden düzenlenmeli. Bütün sınıflara sağlıklı beslenme dersi konulmalı.
Ailede şeker hastası olan çocuklarda şişmanlık önlenmeli, bu anne baba sorumluluğu olarak görülmeli.

Tedavide amaç, yavaş kilo vermek olmalı. Kilo almadan boy uzaması sağlanmalı, diyet, egzersiz ve yeme alışkanlıklarını içeren bir yaşam tarzı değişikliği hedeflenmeli.

Çocuğun “şişman" olarak damgalanmasının önüne geçilmeli, aileler önce mutfaktan başlayarak ailenin yaşam tarzını değiştirmeli, çocuğuna şişmanlığı sürekli konu yapmaktan kaçınarak çocuklarına destek olmalı.

Çocuğun gelişmesini dikkate alan dengeli diyetler uygulanmalı.
Günde 15 dakika ve çocuğun sevdiği türden egzersizlerle başlanmalı, daha sonra bu süre haftada 150 dakikaya kadar çıkmalı.

Rast gele ilaç kullanmamalı.

Şeker hastaları için özel tatlı

Armut 'Helene’ 3 kişilik

Malzemeler:
135 gram armut
200 gram az yağlı süt
120 gram su
Sıvı sakarin
12 gram çikolatalı puding tozu

Hazırlanışı:
Armutlar suda yumuşayıncaya dek pişirilir, dışarı çıkarılıp suyu süzülür. Süt ve puding karıştırılarak pişirilir. Sakarin de eklendikten sonra sık sık karıştırılmak şartıyla pişmeye bırakılır. Pişen sos henüz sıcakken armutun üstüne dökülür ve servis yapılır. İçerdiği gıda unsurları: 60 kalori.

Şişmanlığı önlemek için...

Gün boyunca yediğiniz besinleri ve günlük aktivitenizin cinsini, süresini, derecesini kaydedin.

Alışverişe yemek yedikten sonra çıkın.

Hazır yiyeceklerden kaçının.

Atıştırma yerine egzersiz koyun.

Planlanan zamanlarda ana ve ara öğün yiyin.

İkram edilen yiyeceği reddedin.

Yiyecekleri gözden uzak tutun.

Küçük tabak, çatal, bıçak kullanın.

Tabaklara yemek koyduktan sonra servis kabını masadan kaldırın.

Yemek bitince masadan kalkın.

Yemeğe başlamadan önce bir bardak su için.

Yutmadan önce iyice çiğneyin.

Yemeğin bir kısmını tabakta bırakın.

Yemek yerken başka şeyle uğraşmayın.