Nörolojik ve zihinsel gelişim

Bilgi Grup Yayıncılık’tan çıkan, Prof. Dr. İpek Akman’ın yazdığı ‘Sevgiyle Büyü Prematüre Bebek’ kitabı, prematüre bebeği ve yaşayacağı olası sorunları tanımanın yollarını anlatıyor. Ayrıca ailelere bakımla ilgili bilgiler ve tavsiyeler veriyor.

Son 20 yılda teknolojideki gelişmeler, prematüre ve çok düşük doğum ağırlıklı bebeklerin yaşam şanslarını artırdı ancak bu bebeklerde akranlarına göre zihinsel veya nörolojik özür görülme olasılığının yüksek olduğu biliniyor. Özellikle gebeliğin 28’inci haftasından önce doğan veya doğum ağırlığı bin gramın altında olan bebeklerde risk yüksek.

Gelişmiş ülkelerde bile bu yüksek riskli hastaların yüzde 7-10’unda serebral palsi (spastik çocuk) gelişebildiği belirtiliyor.

Olası sorunlar
Yenidoğan döneminde yapılan ultrasonografilerde, kanama (özellikle ileri evre) veya periventriküler lökomalazi (beynin beyaz cevherinde hasar, PVL) saptanan olgularda serebral palsi riski daha yüksek.

Doğum ağırlığı bin 500 gramın altındaki bebeklerin yaklaşık yüzde 10’unda ileri evre beyin kanaması (IVH) ve yüzde 3’ünde PVL olduğu bildiriliyor.

Doğum öncesinde enfeksiyon olması, amniyon sıvısının erken gelmesi ve çoğul gebelikler PVL riskini artırıyor. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite (ADHD) sorunu da prematüre bebeklerde daha sık görülüyor.

0-3 aylık bebeğiniz neler yapabilir?

* Bakışlarını yüze odaklayabilir
* Çıngırak sesine tepki verir
* Başını kısa süreli dik tutabilir
* Gülen yüze gülümseyerek karşılık verebilir
* Ağlama dışında sesler çıkarabilir
* Karın üstü yatarken önce başını, daha sonraları (3 ay) kollarından destek alarak göğsünü kaldırabilir
* Gözleriyle nesneleri takip eder
* Elini kavuşturabilir ve eline oyuncak tutuşturulduğunda kavrayabilir
* Yüksek sesle güler, memnuniyet sesleri çıkarabilir.

4-5 aylık bebeğiniz neler yapabilir?

* Yatar durumdan oturur duruma çekildiğinde başıyla gövdesini aynı seviyede tutabilir
* Elinin ucuna veya arkasına değdirilen bir çıngırağı kapabilir
* Oyuncağa ulaşabilir
* Destekli oturabilir
* Sırtüstünden yüz üstüne dönebilir.

6-7 aylık bebeğiniz neler yapabilir?

* Dik tutulduğunda bacaklarına bir miktar ağırlık verebilir
* Yardımsız oturabilir
* Bir nesneyi bir elinden diğerine geçirebilir
* Agu veya benzeri sesli harf kombinasyonları çıkarabilir.

4-7 aylık dönemde nörolojik gelişim son derece hızlı olur. Bu dönemde bebek tutmayı öğrenir. Elleriyle etrafını tanımaya başlar ve her şeyi ağzına götürür. Parmağını ya da oyuncağını emdiği zaman rahatlar, diş çıkarttığı zaman sert şeyleri ağzına götürerek kaşıntısını ve ağrısını giderir. Bu dönemde oturmayı da öğrenir. Bebeği oturmaya alıştırmak için dördüncü ayda kısa süreli olarak bebek koltuğuna oturtabilirsiniz. 5-6 aylıktan itibaren yatağında veya koltukta sizinle birlikteyken arkasını yastıklarla destekleyerek oturtmaya başlayabilirsiniz. Yedi aylık bebek yarım saat kadar desteksiz oturabilir.

Emekleme denemeleri yapmaya başlar. Zaman zaman bebeği ayaklarının üzerine bastırabilirsiniz. Bu onu eğlendirir ve dikey dengesinin kucaktakinden farklı olduğunu anlar. Etrafındaki kişilerin seslerini, kokularını ve özelliklerini ayırt etmeye başlar. Kişiye göre değişik davranışlar gösterir. Dil açısından da ilk küçük ilerlemelerini gösterir, ağlama dışında sesler çıkarır.

8-9 aylık bebeğiniz neler yapabilir?

* Emekleyebilir
* Oturur pozisyondan ayağa kalkabilir
* Yüzüstü pozisyondan oturur pozisyona geçebilir
* Rastgele “Anne” veya “Baba” diyebilir
* El çırpar, el sallar.

10-12 aylık bebeğiniz neler yapabilir?

* Eşyalara tutunarak yürüyebilir
* Küçük cisimleri baş ve işaret parmağıyla tutar
* Topu size yuvarlar, oyun oynar
* Anne ve baba kelimelerini anlamını bilerek kullanır.

Bu dönem bebeğin hareketlerinin arttığı, gezintiye başladığı zaman. Yavaş yavaş emeklemeye başlayacak, daha sonra ayaklarının üzerine basıp sıralayacak. Bütün bu gayretler istediği şeylere ulaşabilmek, göremediği şeyleri görebilmek için yani yürüme hazırlıkları.

Algıları açıldı4-8 aylık bebek yere düşen bir kaşığın arkasından bakmaz, örtünün altına saklanan oyuncağı aramaz. 8-12 aylık dönemdeyse düşen kaşığı veya saklanan oyuncağı arar. Bu demektir ki kaşık ve oyuncak artık onun kafasında imaj olarak var. Zeka gelişiminde 8-12 ay dönemi çok önemli. Hafıza da zekanın bir cephesi. Bu yaşta bebek hoşuna giden heceleri tekrarlarken, bir gün bir kelimeyi tam olarak telaffuz eder: “Ba-ba-baş baba.” Etrafındaki kişilerin memnuniyeti heyecanı ve teşviki karşısında hemen ilişki kurar ve bunu tekrar eder. Bu yaşta bebek genellikle bir bazen iki kelimeyi önce anlamını bilmeden sonra anlamlı olarak kullanır.