Yumurtalıklar ayrıca androjen adı verilen hormonu da az mitarda (erkeklik hormonu) üretir. Yumurtalıklar, bir erkeğin spermi tarafından döllenmek üzere yumurtaları serbest bırakır. Her ay bir yumurtanın salınmasına yumurtlama denir. Hipofiz bezinde üretilen folikül uyarıcı hormon (FSH) ve luteinize edici hormon (LH) yumurtlamayı kontrol eder. FSH, yumurtalığı bir folikül (yumurta içeren bir kese) üretmesi için uyarır ve ardından LH, yumurtalığı olgun bir yumurta bırakması için tetikler. (Yumurtlamayı tetikleyen hormon LH’tır)
PKOS, yumurtalıkları ve yumurtlamayı etkileyen bir "sendrom" veya semptom grubudur.
PKOS’un üç ana özelliği şunlardır:
1- Yumurtalıklarda kist,
2- Yüksek düzeyde testosteron hormonu,
3- Düzensiz veya atlanan adet dönemleri.
PKOS'ta yumurtalıkların içinde birçok küçük, sıvı dolu kese büyür. "Polikistik" kelimesi "birçok kist" anlamına gelir. Bu sıvı dolu keseler aslında her biri olgunlaşmamış bir yumurta içeren foliküllerdir. Yumurtalar asla yumurtlamayı tetikleyecek kadar olgunlaşmazlar. Yumurtlama olmaması östrojen, progesteron, FSH ve LH düzeylerini değiştirir. Progesteron seviyeleri normalden daha düşüktür, androjen seviyeleri ise normalden yüksektir. Ekstra erkeklik hormonu yani fazla testosteron adet döngüsünü bozar, bu nedenle PKOS'lu kadınlar normalden daha az adet görür.
PKOS yeni bir durum değildir, semptomları ilk olarak 1721'de tanımlanmıştır.
Bu hastalığın nedeni nedir?
Henüz PKOS'a neyin neden olduğunu tam olarak bilmiyoruz. Yüksek düzeyde erkeklik hormonunun yumurtalıkların hormon üretmesini ve normal olarak yumurta yapmasını engellediğine inanıyoruz. Genler, insülin direnci ve iltihaplanma, aşırı androjen üretimiyle bağlantılıdır. Çalışmalar, PKOS'un ailevi özelliği olduğunu göstermektedir. Sadece bir genin değil, birçok genin duruma katkıda bulunması muhtemeldir.
İnsülin direnci
PKOS'lu kadınların yüzde 70'e kadarı insülin direncine sahiptir, bu da hücrelerinin insülini düzgün kullanamadığı anlamına gelir. İnsülin, vücudun gıdalardan alınan şekeri enerji için kullanmasına yardımcı olmak için pankreasın ürettiği bir hormondur. Hücreler insülini gerektiği gibi kullanamadığında vücudun insülin talebi artar. Pankreas telafi etmek için daha fazla insülin üretir. Ekstra insülin, yumurtalıkların daha fazla erkeklik hormonu üretmesini tetikler.
Obezite, insülin direncinin önemli bir nedenidir. Hem obezite hem de insülin direnci, tip 2 diyabet riskinizi (şeker hastalığı) artırabilir.
İnflamasyon
PKOS'lu kadınlar genellikle vücutlarında artan iltihaplanma seviyelerine sahiptir. Fazla kilolu olmak da iltihaplanmaya katkıda bulunabilir.
Özetle; PKOS'a neyin neden olduğunu tam olarak bilinmiyor. Bu hastalığın genler, insülin direnci ve vücuttaki yüksek inflamasyon seviyeleri gibi faktörlerden kaynaklandığına inanıyoruz.
PKOS'un yaygın semptomları nelerdir?
Bazı kadınlar ilk adet dönemleri civarında semptomlar görmeye başlar. Diğerleri sadece çok kilo aldıktan sonra veya hamile kalmakta zorlandıklarında PCOS olduğunu keşfederler.
En yaygın PCOS belirtileri şunlardır:
-Düzensiz adet dönemleri. PKOS'lu bazı kadınlar yılda sekizden az adet görür veya hiç görmez.
-Ağır kanama. Rahim iç dokusu daha uzun bir süre boyunca biriktiğinden, adetleriniz normalden daha ağır olabilir.
-Kıllanma artışı. Bu durumdaki kadınların yüzde 70'inden fazlası, sırtları, göbekleri ve göğüsleri dahil olmak üzere yüzlerinde ve vücudunda tüyler çıkar. Aşırı tüylenmeye hirsutizm denir.
-Akne yani sivilce. Erkeklik hormonları cildi normalden daha yağlı hale getirebilir ve yüz, göğüs ve sırt gibi bölgelerde sivilcelere neden olabilir.
-Kilo almak. PKOS'lu kadınların yüzde 50'si fazla kilolu veya obezdir.
-Erkek tipi kellik. Saç derisindeki saçlar incelir ve dökülebilir.
-Cildin koyulaşması. Boyun, kasık ve göğüs altı gibi vücut kırışıklıklarında koyu renkli cilt lekeleri oluşabilir.
-Baş ağrısı. Hormon değişiklikleri bazı kadınlarda baş ağrısını tetikleyebilir.
PKOS vücudunuzu nasıl etkiler?
Normalden daha yüksek androjen seviyelerine sahip olmak doğurganlığınızı ve sağlığınızın diğer yönlerini etkileyebilir.
İnfertilite (kısırlık)
Hamile kalmak için yumurtlamanız gerekir. Düzenli olarak yumurtlamayan kadınlar, döllenecek kadar çok yumurta bırakmazlar. PKOS, kadınlarda infertilitenin önde gelen nedenlerinden biridir.
Metabolik sendrom
PKOS'lu kadınların yüzde 50'sine kadarı aşırı kilolu veya obezdir. Hem obezite hem de PKOS, aşağıdakiler için riskinizi artırır:
-Yüksek kan şekeri,
-Yüksek tansiyon,
-Düşük HDL “iyi” kolesterol,
-Yüksek LDL “kötü” kolesterol.
Bu faktörler birlikte metabolik sendrom olarak adlandırılır ve aşağıdaki riskleri artırırlar:
-Kalp hastalığı,
-Şeker hastalığı,
-İnme,
-Uyku apnesi; bu durum, gece boyunca uykuyu kesen solunumda tekrarlayan duraklamalara neden olur.Uyku apnesi, aşırı kilolu kadınlarda daha yaygındır - özellikle de PKOS'ları varsa. Hem obezitesi hem de PKOS'u olan kadınlarda uyku apnesi riski, PKOS'u olmayanlara göre 5 ila 10 kat daha fazladır.
Rahim kanseri
Depresyon
Hem hormonal değişiklikler, kısırlık gibi durumlar hem de istenmeyen tüylenme gibi belirtiler duygularınızı olumsuz etkileyebilir. PKOS'lu birçok kişi sonunda depresyon ve anksiyete yaşar.
PKOS nasıl teşhis edilir?
Tipik olarak bu üç semptomdan en az ikisine sahip olan kadınlarda PKOS teşhisi koyulur:
1. Yüksek androjen seviyeleri,
2. Düzensiz adet döngüsü,
3. Yumurtalıklarda kist.
Kan testleri, normalden daha yüksek erkek hormon seviyelerini kontrol eder.
Kalp hastalığı ve diyabet gibi ilgili durumlar için riskinizi değerlendirmek için kolesterol, insülin ve trigliserit seviyenizi kontrol etmek için kan testleriniz de olabilir. Ultrason, anormal folikülleri ve yumurtalıklarınız ve rahminizdeki diğer sorunları aramak için kullanır.
Hamilelik ve PKOS
PKOS normal adet döngüsünü kesintiye uğratır ve hamile kalmayı zorlaştırır. PKOS'lu kadınların yüzde 70 - 80'inde doğurganlık sorunları var. Bu durum ayrıca gebelik komplikasyonları riskini de artırabilir.
Düşük yapma, yüksek tansiyon ve gebelik diyabeti için daha büyük risk altındadırlar. Bununla birlikte, PKOS'lu kadınlar yumurtlamayı iyileştiren doğurganlık tedavileri kullanarak kolaylıkla hamile kalabilirler. Kilo vermek ve kan şekeri seviyelerini düşürmek, sağlıklı bir hamilelik geçirme şansınızı artırabilir.
PKOS tedavisi için diyet ve yaşam tarzı değişikliği
PKOS tedavisi genellikle kilo verme, diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile başlar. Vücut ağırlığınızın sadece yüzde 5 ile 10'unu kaybetmek adet döngünüzü düzenlemeye ve PKOS semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Kilo kaybı ayrıca şunları da yapabilir:
-Kolesterol seviyelerini iyileştirmek,
-İnsülin seviyelerini düşürmek,
-Kalp hastalığı ve diyabet risklerini azaltmak.
Kilo vermenize yardımcı olan herhangi bir diyet; durumunuza yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bazı diyetlerin diğerlerine göre avantajları olabilir. PKOS için diyetleri karşılaştıran araştırmalar, düşük karbonhidratlı diyetlerin hem kilo vermede hem de insülin seviyelerini düşürmede etkili olduğunu bulmuştur.
Çoğu karbonhidratı meyvelerden, sebzelerden ve tam tahıllardan alan düşük glisemik indeksli (düşük GI) bir diyet, adet döngüsünü normal bir kilo verme diyetinden daha iyi düzenlemeye yardımcı olur. Birkaç çalışma, haftada en az 3 gün 30 dakikalık orta yoğunlukta egzersizin PKOS'lu kadınların kilo vermesine yardımcı olabileceğini bulmuştur. Egzersizle kilo vermek aynı zamanda yumurtlamayı ve insülin seviyelerini de iyileştirir.
Egzersiz, sağlıklı bir diyetle birleştirildiğinde daha da faydalıdır. Diyet ve egzersiz, tek başına müdahaleden daha fazla kilo vermenize yardımcı olur ve diyabet ve kalp hastalığı risklerinizi azaltır. Akupunkturun, PKOS'u iyileştirmeye yardımcı olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır, ancak bu konuda kesin bir şey söylemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.
Yaygın tıbbi tedaviler nelerdir?
Doğum kontrol hapları ve diğer ilaçlar, adet döngüsünü düzenlemeye ve saç büyümesi ve akne gibi PKOS semptomlarını tedavi etmeye yardımcı olabilir.
Günlük hap almak şunları yapabilir:
-Normal bir hormon dengesini sağlar, düzenler,
-Yumurtlamayı düzenler,
-Aşırı tüylenme gibi semptomları hafifletir,
-Rahim ve yumurtalık kanserine karşı koruma sağlar.
Tip 2 diyabet ilaçları
Doktor kontrolünde alınan tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlar insülin seviyelerini iyileştirerek PKOS'u tedavisine katkıda bulunur. Bir çalışma, diyet ve egzersizde değişiklik yaparken Tip 2 diyabet ilacı almanın kilo kaybını iyileştirdiğini, kan şekerini düşürdüğünü ve normal bir adet döngüsünü tek başına diyet ve egzersizde yapılan değişikliklerden daha iyi geri getirdiğini gösterdi.
Özellikler kısırlık problemi yaşayan çocuk istemi olan hastalarda diğer ilaç tedavilerini kullanabilmekteyiz. Tedaviler kişiye özel uygulanmaktadır.
Tüp bebek tedavisi
Polikistik over sendromu nedeniyle uygulanan tedavilerde üçüncü basamak tedavi seçeneği olarak tüp bebek tedavisi kabul edilir. Diğer tedavilerle sonuç alınamayan durumlarda veya ek infertilite sorunları varsa uygulanabilir.
Ne zaman doktora görünmeli?
Aşağıdaki durumlarda jinekoloğa görünmenizi tavsiye ederim.
Adet dönemleriniz gecikiyorsa,
Yüzünüzde ve vücudunuzda tüylenme, sivilce gibi PKOS semptomlarınız varsa,
12 aydan fazla bir süredir hamile kalmaya çalışıyorsunuz ancak gebelik sağlanamadıysa,
Aşırı susuzluk veya açlık, bulanık görme veya açıklanamayan kilo kaybı gibi diyabet semptomlarınız varsa,
Adetleriniz zaten düzensizse veya yoksa ve hamile kalmaya çalışıyorsanız, değerlendirilmek üzere bir uzmana görünmek için 12 ay beklemeyiniz.
Prof. Dr. Hüseyin Cengiz
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
www.huseyincengiz.com
www.instagram.com/prof.dr.huseyincengiz/
www.youtube.com/channel/UCsX8pYySL3EneJx9aRPyW5A/featured