Zira karantina koşulları gereği sürekli şekilde evlerde bulunduğumuzdan hali ile vakit geçirmek ya da işimizi yapmak için çoğunlukla telefon ve bilgisayarlarımızın başındayız ve dışarıda bulunmanın riski beraberinde getirmesi her yaştan bireyin ihtiyaçlarını internet ortamında sipariş ederek karşılamasına neden oldu. Hal böyle olunca ürün ve/veya hizmet sağlayıcı firmalar da reklam organizasyonlarını büyük oranda sosyal medya üzerinden gerçekleştirmeye başladı.
Üstelik karantina süreci sosyalleşme sürecimizi büyük ölçüde baltaladığından olsa gerek arkadaşlarımız, eşimiz, dostumuz ve ailemiz ile iletişim biçimimiz de önemli ölçüde değişti ve nihayet hepimizin hayatında bir şekilde yer eden sosyal medya pandemi sürecinde vazgeçilmezimiz haline geldi. Özellikle sosyal medyada oldukça uzun bir süredir çok boyutlu bambaşka bir hal aldı ve halen birçok yeni meslek ve girişime kapılar aralamaya, fırsatlar sunmaya devam ediyor. Sosyal medyanın fırsat sunduğu o meslek gruplarından biri de tabiri caizse ‘’kanaat önderleri’’ diyebileceğimiz influencerlar.
Esasen influencerlar, sosyal ağlar aracılığı ile bir ürün ve/veya hizmete ilişkin deneyimlerini sosyal ağ kullanıcıları ile paylaşan ve bu paylaşımlar aracılığı ile tanıtım yapan, hedef kitlesini etkileme ve yönlendirme kabiliyetini haiz kişi ve/veya gruplarıdır. Influencerlar, sosyal medya dünyası başta olmak üzere birçok dijital uygulamada oldukça önemli bir role sahipler zira reklam dünyasının yeni yıldızları artık onlar.
Son günlerde sosyal medya camiasında, influencerlar tarafından yapılan ürün tanıtım görsellerinde oldukça sık karşılaştığımız #İŞBİRLİĞİ etiketinin, bir ürün ve/veya hizmet sağlayıcı ile ticari işbirliği doğrultusunda ürün ve/veya hizmet tanıtımı gerçekleştiren influencerlar tarafından kullanımının hukuki anlamda zorunlu olup olmadığına dair tartışmalar yaşanmaktadır. Nitekim bu yazımız yaşanan tartışmalar konusunda hukuki görüş bildirme ve ilgilileri bilgilendirme amaçlıdır.
Hukuki açıdan konuyu irdeleyecek olursak; 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun’un 61. maddesi uyarınca ticari reklam, herhangi bir mecrada yapılan ve bir mal veya hizmetin tanıtımına dair reklamdır. Bu anlamda sosyal medya hesapları üzerinden Influencerlar tarafından yapılan ürün ve hizmetlere ilişkin tüm reklamların kanun kapsamında ‘’ticari reklam’’ niteliğini haiz olduğu açıktır. Yine 61. maddenin 4. fıkrası ve 29232 Sayılı Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 22. maddesinde açık şekilde hükmedildiği üzere; ‘’örtülü’’ şekilde reklam yapılması yasak olmakla, influencer tarafından ürün ve/veya hizmet sağlayıcı firma ile ticari “işbirliği” kurmak suretiyle sosyal medya platformları üzerinden yapılan tüm tanıtımların, ticari birer reklam olduğunun yine tüketici tarafından anlaşılacak şekilde ifade edilmesi gerekmektedir.
Nitekim, söz konusu yasal düzenlemeler yeni olmamakla beraber sosyal medya platformları üzerinden yapılan reklamlara ilişkin görsellere influencerlar tarafından #isbirliği etiketi eklenmesine sebep, esasen yukarıda kısaca özetlediğimiz yasal düzenlemelerin tam anlamı ile uygulandığı 14.07.2020 tarihli ve 2020/501 Sayılı Reklam Kurulu kararıdır.
Reklam Kurulu, anılan karar bazı popüler sosyal medya kullanıcılarına 100.000 Türk Lirası idari para cezası uygulamıştır. Karar kısaca değinecek olursak Kurul tarafından yapılan inceleme ile ilgili sağlık ürününün özellikle COVID-19 salgınının oldukça yüksek şekilde cereyan ettiği bir dönemde, bazı ünlülerin firma ile ticari işbirliği yapmak suretiyle sosyal medya hesaplarından ürünün COVID-19’a karşı koruduğu, iyi geldiği, vücudun virüse karşı direncini arttırdığı gibi ifade ve söylemlerde bulundukları videolar ile görselleri sosyal medya hesapları üzerinden paylaşmaları neticesinde yapılan şikayetler üzerine verilmiştir.
Söz konusu kararda dikkat çeken en önemli husus ise ‘’…Ayrıca, sosyal medya hesabında yayınlanan bu tanıtımlarda, içeriğin açıkça reklam olduğu hususunun da belirtilmemesi nedeniyle Reklam Mevzuatında yer alan "Örtülü Reklam"a ilişkin hükümlerin de ihlal edildiği,’’ şeklindeki değerlendirmedir. Kurulun değerlendirmesinden de açık şekilde anlaşıldığı üzere sosyal medya üzerinden yayınlanan tüm tanıtımlarda içeriğin açıkça reklam olduğu vurgulanmalıdır. Bu anlamda örtülü şekilde reklam yapan çok sayıda ünlüye önemli meblağda para cezası uygulandığından para cezaları nedeniyle oluşan panik sosyal medya mecrasında “işbirliği” etiketinin hızla yayılmasına sebep olmuştur. Ancak konuya dair bilgi sahibi olmamaları nedeni ile bazı influencerlar kendi hesaplarından yeni bir yasal düzenleme yapıldığı yönünde yanlış bilgi verdiklerinden “işbirliği” etikenin eklenmesinin zorunlu olup olmadığına dair tartışma söz konusu olmuştur.
Nihayet, Ticaret Bakanlığı tarafından 07.05.2021 tarihinde yayımlanan ‘’Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz’’ ile birlikte tüm bu tartışmalara son verilmiştir. Kılavuzda influencerlar ‘’sosyal medya etkileyicileri’’ olarak tanımlanmış ve sosyal medyada ticari amaçlı gerçekleştirdikleri reklam niteliğindeki paylaşımlarında dikkat etmeleri gereken başlıca hususlar sıralanmıştır. Buna göre influencerlar, ticari amaçlı sosyal medya paylaşımlarını aşağıdaki hususlara uygun şekilde gerçekleştirmelidir.
-Influencer, paylaşımının reklam maksadı ile gerçekleştiğini, takipçi kitlesinin kolayca ve ilk bakışta anlayabileceği şekilde ve takipçi henüz ‘’daha fazla oku’’ gibi bir seçeneği tıklamadan, reklam amaçlı gerçekleştiğini ifade etmelidir.
-Influencer, deneyimlemediği bir ürün ve/veya hizmet hakkında takipçilerine tavsiye vermemelidir.
-Influencer, takipçi kitlesinin ürün ve/veya hizmet hakkında yanılmasını önlemek adına efekt ve filtre kullandığını açıkça bildirmek zorundadır.
Yukarıda arz ve izah edildiği üzere özetle influencerların #işbirliği etiketini kullanmaları zorunlu olmamakla beraber, tüm bu izah edilen düzenlemeler kapsamında sosyal medya platformları üzerinden ve ticari işbirliği yapmak suretiyle gerçekleştirdikleri tanıtımların birer ticari nitelikli reklam kapsamında olması nedeni ile influencerlar tarafından özellikle takipçi kitlelerinin kolayca anlayacağı şekilde söz konusu paylaşımlarının ‘’reklam’’ amaçlı olduğunun vurgulanmasının yasal bir zorunluluk olduğu kuşkusuzdur. Dolayısıyla özellikle sosyal medya hikayeleri gibi içeriğin yalnızca kısa süreliğine görülebildiği reklamlarda; paylaşım süresince reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı gibi tanıtıcı bilgilerden herhangi biri ile ‘’#Reklam’’, ‘’#Reklam-Tanıtım’’, ‘’@Reklamveren’’ ile iş birliği" gibi etiketlere yer verilmesi gerekir.
Influencerların her zaman ticari bir işbirliği içerisinde olmaksızın her konuda şahsi deneyimlerini takipçi kitleleri ile paylaştıkları ve sosyal medya hesaplarını adeta bir günlük gibi kullandıklarını düşünüldüğünde Kurul tarafından yapılan tüm bu hukuki değerlendirmelerin, influencerların paylaşım yapma, deneyimlerini aktarma ve kanaat özgürlükleri esasen her kişinin Anayasal bir hakkı olan düşünceyi paylaşma ve açıklama hürriyeti ile karşı karşıya gelebileceği de unutulmamalıdır.
Dolayısı ile kurul tarafından verilen tüm kararlara karşı idari yargı yolu açık olmakla beraber özellikle influencer tarafından herhangi bir ticari ilişki kurulmaksızın takipçi kitlesi ile salt deneyim ve düşünceyi paylaşma maksadı ile yapılan paylaşımların reklam kapsamında değerlendirilmesi durumunda yargı yoluna başvurulması gerekir.
Sağlıklı günlerde görüşmek dileğiyle,
Sevgiler.
Av. Dilara Yeni
www.instagram.com/avdilarayeni/
www.linkedin.com/in/avdilarayeni
