Çocuklarda Olumsuz Davranışa Cezasız Nasıl Engel Olabiliriz?

Sürekli dış kontrollü bir disiplinle ve yaptırımla yürütülen evlerde anne veya babanın aniden tavır değiştirerek olumlu disiplin yöntemlerine, özdenetim tarzına geçmeleri çocuklarda bir bocalama yaratabilir. Anne ve babanın tavır değiştirmesi karşısında şaşıran çocuklar bazen bu durumdan istifade etmek isteyebilirler. Bu durumda önemli olan, aile büyüğünün tavrında sabırlı olup, hemen eski alışkanlıklarına ( kızma, bağırma, v.b) dönmemeye özel çaba göstermesidir. Her yeni davranış, eğitim ve alışkanlığın yerleşmesi için biraz zamana ihtiyacımız vardır. Çocuklarda değiştirebileceğimiz olumsuz davranışlara, cezasız, önlemler ve tedbirler alarak, davranış değişiklikleri yaratıp, yeni alışkanlıklar oluşturarak, olumlu sonuçlar alabileceğimiz adımlara, göz atacak olursak;

Önleyici açıklamalar yaparak: Çocuk bir davranışı yapmadan önce anne veya babanın, çocuğa davranışı istemediğini açıkça belirtmesi ve ne istediğini anlatmasıdır. Böylece pek çok istenmeyen davranış bu tür önleyici açıklamalarla hiç ortaya çıkmayacaktır.

Örneğin; eğer çocuğumuzun sokakta ağlayarak bir şey istemesinden hoşlanmıyorsak ve böyle bir davranışta bulunabileceğini tahmin ediyorsak, sokağa çıkmadan önce ”sokağa çıktığımızda bir şeyler almam için ağlamanı istemiyorum” diyerek açıklama yapabiliriz.

Çevreyi değiştirerek: Çocuğa kızmamak için önceden tedbir almak gibi.. Küçük kardeş büyüğü ders çalışırken rahatsız ediyorsa, büyüğün ders yaptığı saatlerde küçüğe özel bir oyalayıcı bulmak.

Örnek olarak: Anne ve babanın, çocuğundan beklediği davranışlara öncelikle kendisi örnek olmalıdır.
“Ben sana küfür etme demedim mi, aptal” diyen bir anne pek inandırıcı olmaz herhalde.”Niye kardeşine vuruyorsun? Gel bakalım buraya uzat elini “diyip vuran baba çocuğu nasıl etkiler sizce?

Çocuğun iyi alışkanlıklar geliştirmesine yardımcı olarak: Anne ve baba çocuğunda yerleştirmek istediği davranışlar için ona yardımcı olmalıdır.

Örneğin çocuğun odasını toplaması bir alışkanlıktır.Bu alışkanlığın geliştirilmesi için anne önceleri çocuğa odasını nasıl toplayacağını gösterebilir,bunun için ona yardımcı olabilir.

Olumsuz davranışın nedenini düşünerek: Çocuk olumsuz davranıyorsa yaramazlıktan başka nedenleri de olabilir. Sürekli kardeşinin odasında oynuyor, oyuncaklarını alıyorsa nedeni kıskançlık olabilir.

Çocuğa bu durumda kızmak veya ceza vermek olayı daha sorun haline getirir. Böyle bir durumda, çocuğa özel ilgi ve şefkat göstermek, sorunu konuşmak,”belki kardeşini daha çok sevdiğimi düşünüyorsun, onu kıskanıyorsun” şeklinde duygularını kabul etmek çocuğu rahatlatabilir.

Alternatifler sunarak: Olumsuz davranışın sonucunu söyleyip, yerine yapabileceği olumlu bir davranış göstermek etkili ve doğru olabilir.

Örneğin dolapları karıştırıyorsa, oynayabileceği birkaç eşya verebiliriz.

Anne ve babanın duygularını belirterek: ”Ben evde yokken dersini yapmadığın zaman çok içerliyorum. Bu hem benim sokağa çıkmama engel oluyor, hem de sana güvenim azalıyor.” gibi..

Çocuğun olumsuz davranışının sonuçlarını yaşamasına müsaade ederek: Bütün yaklaşım ve ikazlara rağmen, çocuk olumsuz davranışta ısrar ederse, davranışın sonuçlarını artık yaşamalıdır. Ancak bu olumsuz davranışla aynı anlamda ve eşit ağırlıkta olmalıdır.

Örneğin “Sulu boya yapacağın zaman yerlerin kirlenmemesi için altına muşamba sermen gerektiğini anlatmıştım. Ama sermemişsin. Şimdi lütfen bu bezle yerdeki lekeleri siler misin?”

Sonuç olarak, bu yöntemlerden her biri uygun zamanda ve yerde kullanılmalıdır. Her çocuğa her zaman uygulanabilir bir kural yoktur. Kuralları çocuğunuzun kişiliğine uygun olarak koymalısınız. Kendi özelliklerinizi de göz önünde bulundurarak, çocuğunuza en etkili olacak disiplin tekniğini siz bulabilirsiniz.

Daha sağlıklı, mutlu, özdenetime sahip, kendini ve hayatı seven bireyler yetiştirebilmemiz dileğiyle..

Uzman Psikolog Sabahat ERLER

www.sabahaterler.com.tr

Instagram; psk_sabahaterler

http://www.tavsiyeediyorum.com/psikolog_14658_sabahat_erler.htm