Gıdalara radyasyon uygulanması insan sağlığını tehdit eder mi?

Her yıl Amerika’da gıdalarda gelişen patojen yani hastalığa sebep olan mikroorganizmalar 6.5 ile 81 milyon arasında vakaya sebep olmaktadır. Ortalama 9000 can kaybına ve büyük maddi kayıplara yol açmaktadır. Bu mikroorganizmaların gıdalarda gelişmesini önlemek ve kayıpları minimuma indirgemek amacıyla çeşitli yöntemler uygulanmaktadır. Bunlar, Isıtma, soğutma, kurutma, katkı maddesi ilave etmek, oksijensiz ortamda tutma ve ışınlama yöntemleridir.

Her gıdayı ısıtamazsınız veya katkı maddesi ilave edemezsiniz. Gıdaların yapısını ve tadını bozabilirsiniz veya mikroorganizmaları yok etmede yetersiz kalabilirsiniz. Alternatif bir seçenek olarak ışınlama yöntemi kullanılmaktadır.

Işınlama yöntemi, 1.5 m kalınlıktaki duvar ile çevrelenmiş bir radyoaktif maddenin devamlı radyasyon yaymasıyla gıdaya belirli dozlarda uygulanmasıdır. BU madde 24 saat radyasyon yayar. Üretim yapılmadığı zaman ise yayılımı engellemek için su dolu bir havuza konur.

Ne işe yarıyor bu yöntem? 

Temelde gıdanın üzerinde gelişen mikroorganizmaları yok etmektedir.

Ayrıca böcek, kurt gibi canlıları da öldürür.

Patates gibi yumrulu sebzelerin hasattan sonra filizlenmesini engeller.

Meyve ve sebzelerin olgunlaşmasını geciktirir.

Sütte pastörizasyonu ısıtma ile gerçekleştirebilir.

Sterilizasyon gerçekleştirir ve kısacası raf ömrünü uzatır.

Başta baharat olmak üzere,

Tavuk, et, bazı meyve ve sebzeler, balık ürünlerine, yumurta sarısına uygulanmaktadır. Ayrıca ambalajların iç yüzeyine uygulanarak aseptik paketlemede de kullanılabilmektedir.

Doğru ve uygun dozda uygulanmış ışınlama insan sağlığına zarar vermez. Işınlama esnasında su miktarı fazla ise su H2O2 yani hidrojen peroksite dönüşebilir. Bu da kansere neden olabilir. Baharatlarda su oranı az olduğu için sorun olmaz. Ancak tavuk, et gibi ürünler ışınlama esnasında dondurulmuş olmalıdır.

Her radyoaktif maddesi olan ışınlama yapabilir mi?

Tabi ki hayır. ‘Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’ndan izin almanız gerekir. Türkiye’de 1994 yılından beri iki adet tesis bulunmaktadır. Biri TAEK’in tıbbi malzemelerin sterilizasyonu yaptığı tesis, diğeri de özel girişim GAMA-PAK’tır.

Gıdalara radyasyon rastgele mi veriliyor? 

HAYIR. Belirli gıdalara belirli doz aralıklarında uygulayabiliriz. Bunla ilgili detaylı bilgilere Gıda Işınlanma Yönetmeliği’nden ulaşabilirsiniz.

Peki hangi gıdalara radyasyon uygulanıyor? 

Bir gıdaya radyasyon uygulandığını etiketin yanında bulunan RADURA sembolü veya IŞINLANMIŞTIR ibaresi ile anlayabilirsiniz.

Asıl meseleye bakacak olursak, yani radyasyon uygulamasının zararlı olup olmadığına 

Son olarak, ışınlama yöntemi çevreye zarar vermez, atık oluşturmaz. Dünya Sağlık Örgütü de ışınlama yönteminin kullanımı desteklemektedir.  Kurulum maliyetinin yüksek olması şu an için kullanımının az olmasına sebep olsa da ileride ışınlanmış gıdaları daha fazla tüketeceğiz gibi gözüküyor.

Batuhan İnanlar - @baygidamuhendisi